Aylardır öyle çok sektörü zarara uğratan koronavirüsün etkileri turizmde de görülecek. Yaklaşan tatil ile beraber turizm sektörünü hem Türkiye'de hem dünyada nelere bekliyor?
Detaylara birlikte bakalım...
Son 40 yılda dünyadaki uluslararası turist sayısı yedi kat artarak 200 milyondan 1,4 milyar turist seviyesine, turizme yan gelir de 1,7 trilyon dolar seviyesine ulaşmıştı. Oysa koronavirüs salgını ülkelerin turizm faaliyetlerini aracısız olarak etkileyerek tüm dünyadaki otel doluluk oranlarını ciddi ölçüde altında çekti. BBC Türkçe'den Fundanur Öztürk ve Mesut Ersöz'ün haberine kadar, Türkiye'nin mart ayındaki otel doluluk oranı, geçen yılın aynı dönemine kadar güya yarıya azalarak yüzde 28,6 olarak kaydedildi.
Tanıdık Olmayan turistlerin büyük çoğunluğu Türkiye'ye havayolu ile geliyor oysa ülkelerin koyduğu gezi yasaklarıyla birlikte bütün dünyada uçuş sayıları büyük oranda azaldı.
7 Mart / 7 Nisan Uluslararası uçuşların ne zaman normalde döneceği ise henüz bilinmiyor. Avrupa ülkelerinin seyahat kısıtlamalarının ne zaman kaldırılabileceğine dair dağıtılmış öngörüleri bulunmakla birlikte bu öngörüler ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Alman Tabipler Birliği Başkanı Klaus Reinhardt, 'Almanların bu yaz tatil seyahatleri yapabileceklerini düşünmüyorum' derken, ülke günlük yaşamaya dönmeye başlasa bile salgının ülkeyi yaza dek meşgul etmeye devam edeceği açıklama ediyor. Reinhardt, "Muhtemelen bu yaz arabalarımıza, trene ya da uçağa binip daima olduğu gibi tatile gitmeyeceğiz ama umuyorum oysa sonbaharda ya da gelecek yaz aylarında bunu yapabileceğiz" diyor.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü, bu yıl birincil etapta milletlerarası turist sayısında yüzde 30 seviyesinde kayıp öngörüyor.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, "Şimdi kimse, Temmuz ve Ağustos için güvenilir bir tahminde bulunamaz. Aylarca, ola ki de önümüzdeki yıla değin, bu virüsle yaşamayı öğrenmemiz gerekiyor" diyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Avrupa Birliği ülkelerinin sınırlarını Eylül sonuna kadar kapalı tutmaları konusunda özendirme ederken, İngiltere hükümeti de Britanyalıları, zorunlu olmayan yurtdışı seyahatlere aleyhinde "belirsiz" olarak uyarıyor. İspanya Çalışma Bakanı Yolanda Diez ise, "Tatil sektöründe kısıtlamaları uyandırmak için iki aşama üzerinde çalışıyoruz, birisi yaz diğeri ise yıl sonu için" diyerek açıklıyor.BBC Türkçe'ye açıklamada bulunan Türkiye Yolculuk Acentaları Birliği (TÜRSAB) haziran ayında dünya genelinde salgının denetleme altına alınmaya başlanması durumunda Türkiye turizminde hareketlenmenin eylül ayı itibariyle başlayacağını ifade ediyor.
Türkiye'nin 35 milyar dolarlık turizm geliri tehlikede.
Rusya ile uçak krizinin yaşandığı 2015 yılı ve darbe girişiminin yaşandığı 2016 yılları hariç, Türkiye'nin turizm geliri yıldan yıla çoğaltma göstermeye devam ediyor.
Türkiye'nin turizm geliri 2019'da rekor kırmıştı.
1990 yılında 5 milyon yabancı turistin geldiği Türkiye ise 2019 yılında bütün zamanların rekorunu kırarak 45 milyon ziyaretçiye ulaştı.
Türkiye'ye giden yabancı turist sayısı
Bu 18 yıllık süreçte turizmden elde edilen gelirin GSYH içindeki payı da sıradan yüzde 3,5 oldu.
Türkiye ekonomisinde turizmin payı
2003 yılından beri de gelen turist sayısına yan olarak elde edilen geliri 13 milyar dolar'dan 35 milyar dolara yükseldi.Türkiye'ye gelen yabancı turist sayısında başı 17 milyon ile Avrupa ülkeleri ve 11 milyon ile Rusya, Azerbaycan, Ukrayna gibi Bağımsız Devlet Topluluğu ülkeleri çekiyor.
TÜRSAB Başkanı Firuz Barbaros Ballıkaya, salgın dünyada kontrol altına alınmaya başlansa deha ilk etapta turizmin yurt içinde gerçekleşmesini beklediklerini, yabancı turistlerin gelişinin vakit alacağını söylüyor.
Turizmde yaşanacak istihdam kaybının sezon henüz başlamadan kestirmenin muhtemel olmadığını söyleyen Ballıkaya, 'kısa alıştırma ödeneğinin' turizmdeki meslek kaybını bir süre engelleyebileceğini savunuyor. Turizmde yaşanacak istihdam kaybının sezon demin başlamadan kestirmenin mümkün olmadığını söyleyen Ballıkaya, 'kısa alıştırma ödeneğinin' turizmdeki meslek kaybını bir vakit engelleyebileceğini savunuyor.
Turizm acentaları nasıl etkilendi?
Türkiye'de bu yaz için yaklaşık bir milyon erken rezervasyon satışı gerçekleştiği açıklama ediliyor. Erken rezervasyon, tatilini erken satın alanlar için indirim imkânı tanıyor. Acenteler aracılığı ile tatilini aylar öncesinden satın bölge müşterilerin, koronavirüs salgını başladıktan sonra tatil parasının iade edilmesini talep ettiği kaydediliyor. Salgının dünya genelinde fazla sayıda rezervasyon iptaline neden olduğunu söyleyen Ballıkaya, "Seyahat acentalarımız kanunlar çerçevesinde tüketicilerin taleplerine yanıt vermekle birlikte bu derece yoğun ve nakit akışını bozacak düzeydeki iptal talepleri nedeniyle ciddi zorluklar yaşıyorlar" diyor. Ballıkaya hem Turlar Yönetmeliği'nde ayrıca de Tüketiciyi Koruma Kanunu'nda bir takım hukuki düzenlemeler yapılması gerektiğini anlatıyor:"Erken rezervasyon döneminde tüketicilerden gelen tur talebini alan acentalarımız uçak ve otellere ödemelerini yaptılar. Tüketicilerden gelen ani iptal talepleri sebebiyle havayolu ve otellere yapılan ödemeleri geri almakta zorlanan yolculuk acentaları ve tüketiciler arasındaki ilişkilerde adaletli bir çözüm bulunması gerekiyor.""Tüketicilere gerçekleştirilecek geri ödemelerin hava yollarında olduğu gibi her şey normale döndükten 2 ay sonraya ertelenmesi hususunda Ticaret Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunduk. Tüketicilere yönelik olarak da 'Tatilinden Sözünden Dönme, Ertele' kampanyasını başlattık."Ballıkaya hem bakanlığa gezi acentalarının elektrik, su, doğalgaz borçlarının pasif 6 ay ertelenmesi ve yapılandırılması ve kriz sonrası süreçte gezi acentalarının pazarlama çalışmalarına yardım sağlanması gibi hususlarda talepler sunulduğunu söylüyor.
Avrupa'da turizm son 80 yılın en fena sezonunu yaşıyor
STR Global verilerine göre, sıradan şartlarda doluluk oranı yüzde 70 ile 100 aralarında seyreden dünyanın en büyük şehirlerindeki otellerin doluluk oranları, bu mart ayında yüzde 20'lere değin geriledi.Otellerin doluluk oranlarındaki en fazla düşüşün İtalya'da yaşandığını belirten Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB), bilhassa Avrupa'da mart ayındaki otel doluluk seviyesinin 2. Dünya Savaşı'ndan bu yandan en düşük seviyeyi gördüğünü söylüyor.Avrupa'da toplam oda sayısı üzerinden odabaşı elde edilen gelirlerin ise yüzde 65,6 gibi fazla yüksek oranda düşerek 24,3 euro'ya kadar gerilediği ifade ediliyor. STR Global verilerine kadar Avrupa ülkeleri arasında mart ayı içerisinde otellerin doluluk oranlarında en büyük düşüşü yüzde 90.8 ile İtalya yaşadı, ülkede otellerin doluluk oranı yüzde 6,2'ya geriledi.
Dünya genelinde milletlerarası turist sayısı en son 2009'da azalmıştı.
Türkiye'nin mart ayındaki otel doluluk oranı ise geçen yılın benzer dönemine göre sanki yarıya azalarak, yüzde 28,6 olarak kaydedildi.İstanbul'un Mart 2019'da 72,1 olan doluluk oranı, bu yıl yüzde 29 olarak ölçüldü. Toplam oda sayısı üzerinden odabaşı elde edilen gelirler ise geçen yıla oranla yüzde 65.5 oranında düşüş yaşadı. Antalya'da Mart 2020 otel dolulukları da bir önceki yılın aynı dönemine tarafından benzeri yarıya azalarak yüzde 29 oldu. Toplam oda sayısı üzerinden odabaşı elde edilen gelirler ise geçen yıla oranla yüzde 58,5 düşüş yaşandı.
Turizm işçileri neler yaşıyor?
Salgınla birlikte turizm sektöründe yaşanan kriz, turizm işçilerini o kadar fazla açıdan negatif etkiledi.DİSK'e alt DEV-TURİZM-İŞ Sendikası, bugün yayımladığı bir raporda, turizm işçilerinin koskocoman oranda işsiz kaldığını ya da ücretsiz izin dayatmasıyla karşısında karşıya kaldığını açıkladı.Sendika, bazı işyerlerinde ücretsiz müsade iş sözleşmesinin askıya alınması biçiminde işletildiğini ve bu durumda işçinin sigorta primi yatırılmadığını söylüyor. 16 Mart'tan bu yanlamasına turizm sektöründe faaliyet yürüten işletmelerin yüzde 80'i kapandığını kaydeden sendika, 'daha çoktan kafe ve restoran gibi işletmelerin yüzde 40'ının iflas ettiğini' kaydediyor.Turizm sektöründe sezonluk çalışan işçilerin duruma değinilen açıklamada, "Sektörde sıradan 1 buçuk milyon sezonluk emekçi çalışmaktadır. Bu arkadaşlarımız asgari bir yıl her tarafında açlığa mahkumdur" ifadelerine yer verildi.Sezonluk işçilerin çoğunun tatmin edici pirimi olmadığı için kısa alıştırma ödeneğinden ve işsizlik maaşından da faydalanamadığının belirtildiği açıklamada, turizm sektöründe çalışan yaklaşık bir buçuk milyon göçmen işçinin durumundan da bahsedildi:"Göçmen işçilerin öyle çoğu ücretleri dahi ödenmeden işten çıkarılmıştır. Aldırışsız çalıştıkları için hiçbir hukuki yoldan adalet istek edememektedirler."Sendika keza, turizm sektöründe çalışanların az daha tamamının örgütsüz oluşu nedeniyle yaşanan krizin derinleştiğini açıklama ediyor:"Turizmde belirtilen işçiler baz alındığında örgütlülük oranı yüzde 3,95 iken her türlü pervasız çalışan verileri de göz önüne alındığında bu oran yüzde 1 bandına gerilemektedir. Bu örgütsüzlük durumu yaşanan sorunların daha da vahim bir tablo açığa çıkarmasına neden olacaktır."