Dünyada çok az para sistemi, küçük Batı Mikronezya adası Yap'ta kullanılan rai taş halkalarından daha benzersiz ve ilgi çekicidir. Kireçtaşı levhalardan oyulmuş taş halkalar, bir bisküviden bir el arabasına veya bir minibüse kadar değişen boyutlara sahipler ve çapları 4 metreye kadar çıkabiliyor.
Bu taşlar, aslında metal veya benzeri taşların bulunmadığı Yap adasında hazırlanmıyor ve yaklaşık 640 kilometre uzaklıktaki Anagumang adasından geliyor. Başlangıç hikayesinin bir versiyonuna göre para birimi, Yap'tan bir grup kaşifin 500 yıl önce Anagumang'a seyahat etmesiyle ortaya çıktı. Adadaki kireçtaşı zenginliğine hayran kalan Yap halkının, Anagumang halkına mal ve hizmet karşılığında kireçtaşı madenciliği yapmasına ve oymasına izin verildi. Oyulmuş kayalar daha sonra okyanusu aşarak Yap'a geri döndü ve bu seyahat, bazı taşların bir filden daha ağır olduğu düşünüldüğünde hiç küçük bir başarı değil.
Rai taşlarını elde etmenin bu yorucu süreci, onları bir değer duygusuyla zenginleştirdi. Dev bir madeni para gibi, rai taşları evlilik, miras, bir anlaşmazlığın çözümü veya siyasi bir anlaşma gibi kültürel açıdan önemli törenlerde bir değer sembolü olarak el değiştiriyor. Adanın günlük yaşamında genellikle nakit para kullanılmasına rağmen, rai taşları günümüzde hala törensel değişimlerde kullanılıyor.
Bununla birlikte, rai taşlarının boyutu ve ağırlığı göz önüne alındığında, bir cüzdanda taşınmaları mümkün değil ve tipik olarak, kamu binaları veya ortak yollar gibi önemli alanların dışında hareketsiz bir şekilde bekliyorlar. Hangi taşların kime ait olduğu bilgisi, halk arasında sözlü bir gelenek ile kaydediliyor ve korunuyor.
2019 yılında Oregon Üniversitesi'nden arkeologlar ve ekonomistler bu para sistemini incelediler ve Bitcoin gibi kripto para birimleriyle bazı çarpıcı benzerlikler taşıdığını savundular.
Bitcoin, işlemleri gerçekleştirmek için banka gibi merkezi bir otorite gerektirmeyen merkezi olmayan bir dijital para birimi. İşlemleri takip etmek için borsalar, biraz sürekli güncellenen paylaşılan bir elektronik tabloya benzeyen, blok zinciri olarak bilinen bir kamu işlem defterine kodlanır. İşlemler sistemdeki herkes tarafından toplu olarak doğrulanır ve tüm işlem geçmişleri herkesin görebileceği şekildedir. Para birimi hakkında ortak bilgi ve ortak inanç, rai taşları sisteminin de kalbinde yer aldığından, bu araştırma ekibi, 21. yüzyılın kripto para birimi kavramına belirgin bir şekilde benzediğini savundu.
Oregon Üniversitesi Finans Departmanında doçent olan ve proje üzerinde çalışan Stephen McKeon yaptığı açıklamada "Rai taşlarında olduğu gibi, bitcoinlerin değeri ve mülkiyeti hakkındaki bilgiler toplu olarak yönetilir; üçüncü taraf finansal kurumları içeren daha tanıdık, merkezi sistemlerin aksine dağıtılmış bir finansal sistem bulunur" dedi.
Temel olarak, rai taşları, para birimi fikrinin gerçekte ne kadar ince ve karmaşık olduğunu vurguluyor. Para birimi, mal ve hizmetler için bir değişim aracı olarak kullanılan herhangi bir şey olarak tanımlanabilir. 21. yüzyılda uluslar, gerçek bir değeri olmayan itibari para birimini kullanıyor – bir banknotu yiyemez veya giyemezsiniz – ve bu, altın gibi herhangi bir değerli emtianın fiyatına bağlı değildir. Bu banknotlar değerli çünkü bir hükümet tarafından destekleniyor ve rai taşlarında olduğu gibi, hepimiz bunun değeri temsil ettiği konusunda hemfikiriz...
