Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) Vadeli Elektrik Piyasası açılış töreni gerçekleşti. Törene katılan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, "Covid-19 salgınıyla bir kere daha gördük ki emtia fiyatlarında öngörülebilirlik bazı dönem ve olaylarla sekteye uğrayabiliyor. Bu sebeple emtia fiyatlarına karşı finansal araçların önemi daha da artıyor. Risk yönetimi araçlarının en iyi şekilde değerlendirilmesi, piyasa hareketlerinden koruma sağlayacak en önemli enstrümanlardan.Koruma için kullanılan bu araçlarda aşağı yönlü risklerin sonu olmayabilir.

Dünyada hedge yapan, bunu deneyen ülkeler de var. Biz de daha basit bir yaklaşım var. Hedgeler birer sigortadır ama ters yönlü de işleyebilir. Doğru, hesaplı yaparsanız bir şey olmaz demeyin. Çünkü emtia fiyatlarında kontrol edebileceğiniz bir alan yok. Yarın bir ülkedeki grev, vergi ya da tarife değişikliği, iklim değişikliği önlemleri, kaza ya da içinde bulunduğumuz salgın gibi durumlar hesaplarınızı alt üst edebilir. Bu sebeple bu araçları dikkatli kullanmakta önemli" ifadelerini kullandı.

"Enerji piyasalarımıza duyulan güvenden dolayı bugün piyasa derinliğimiz önceki yıllara göre daha da arttı"

Bakan Dönmez, elektrik ve doğalgaz piyasalarında ürün miktarı ve sürelerini arttırarak, birçok üreticinin maliyet veya karlarını önden görmesini sağlamayı amaçladıklarının altını çizerek, "İleriye doğru elektrik ve doğalgazda fiyat eğrileri oluşturarak, piyasanın kendi finansal öngörülebilirliğini oluşturmasını sağlıyoruz. Arz güvenliği tarafında da sıkışık dönemlerin önceden piyasa tarafından öngörülebilmesinin önünü açıyoruz. Hem üretici hem tüketici tarafında araç sayısını arttırarak, risk yönetimi araçlarını genişletiyoruz.

Enerji piyasalarımız son 20 yılda değişim, devamlılık ve derinlik ekseninde büyük bir evrim geçirdi. Türkiye Elektrik Kurumu'nun faaliyet alanının üretim, iletim ve dağıtım şeklinde yeniden yapılandırılması, EPDK ve EPİAŞ gibi kurumlarımızın kurulmasıyla enerji sektörümüz yeni dinamikler üzerinde yükselmeye başladı. Kamunun enerji sektöründeki hakimiyetinin azalmasıyla enerji piyasalarımızda değişimin temelleri atıldı. Hiç kuşkusuz siyasi istikrar ve güçlü ekonomi, enerji sektöründeki yatırımların devamlılığı adına büyük bir motivasyon kaynağı oldu. Öngörülebilirlik sayesinde yatırımcılar uzun vadeye yayılan yatırım kararları almaya ve uygulamaya başladı.

Elektrik sektörünün büyümesi ve bugünlere gelmesindeki bir diğer önemli faktör de derinlik. EPİAŞ'ın kurulmasıyla birlikte bütünleşmiş, rekabetçi, serbest, sürdürülebilir, güvenilir ve şeffaf bir enerji piyasasının oluşturulması yönünde önemli bir adım attık. Piyasa tarafında hem arz hem de talep tarafının oyuna dahil olmasıyla çok daha rekabetçi bir ortam oluşturduk. Elektrik ve gaz diğer klasik emtialar gibi günlük, aylık hatta yıllık periyotlarla alınıp satılan bir ürün olmaya başladı. Bunun için gerekli düzenlemeleri hayata geçirdik. Oyuncu sayısının katlanarak arttığı, çok daha fazla katılımcılının yer aldığı bir enerji piyasamız var artık. Enerji piyasalarımıza duyulan güvenden dolayı bugün piyasa derinliğimiz önceki yıllara göre daha da arttı" açıklamalarında bulundu.

Bakan Dönmez, sözlerine şöyle devam etti:

"Elektrik piyasası denilince herkesin kendi alım, satım ve riskini yönettiği, dolayısıyla tüm kar ve zararın kamuya açıldığı bir pazar yeri anlıyoruz. Bu pazar yerinde de her türlü ürün olacak, bugün de bu ürünlerden bir tanesini daha sizlerle hayata geçiriyoruz. Vadeli Elektrik Piyasasıyla son 20 yıllık yolculuğumuzda bizleri bir adım öteye taşıyacak yeni bir sayfa daha açıyoruz.

VEP ile fiziksel teslimat yükümlülüğü doğuran ileri tarihli işlemlerle daha şeffaf, istikrarlı ve rekabetçi bir ortamda elektriğin alım ve satımına imkan sağlıyoruz. Böylece piyasanın şeffaflığını daha da artırarak, katılımcıları fiyat riskinden koruyacağız. Geleceğe yönelik fiyat beklentilerini gören katılımcılar kendilerini konumlandırabilecek. İşleme açılacak kontratların standart olmasından dolayı piyasa katılımcılarına pozisyon netleştirme kolaylığı ve teminat hesaplamalarında verimlilik sağlayacağız".

"VEP'te ileriye dönük oluşacak referans fiyatlarla öngörülebilirlik artacak"

Vadeli Elektrik Piyasası ile ilgili ilk adımın 2018 yılında atıldığına dikkat çeken Bakan Dönmez, "VEP'in sanal uygulaması 15 Aralık 2020'de başlamıştı. Ancak teminat, temerrüt ve uzlaştırma modüllerinin Covid-19'dan kaynaklanan olağanüstü şartlar nedeniyle bir kez daha gözden geçirilmesine ihtiyaç duyuldu. Geçtiğimiz Mayıs ayında piyasa katılımcılarının başvuruları alındı. VEP ile tezgah üstü piyasalar dediğimiz organize olmayan, regüle edilmemiş yani bir borsa yoluyla yapılmayan işlemlerden doğabilecek bütün riskleri ortadan kaldırıyoruz. VEP'te ileriye dönük oluşacak referans fiyatlarla öngörülebilirlik artacak" diye konuştu.

"Bu yıl içerisinde Vadeli Gaz Piyasasını da devreye alacağız"

Vadeli Elektrik Piyasasının orta ve uzun vadede yüksek hacim ve likiditeye ulaşmasını beklediklerini aktaran Bakan Dönmez, "EPİAŞ şu anki hacmiyle Avrupa Elektrik Piyasalarının en büyük dördüncü elektrik piyasasıdır. VEP' de oluşacak işlem hacmiyle daha iyi bir konuma geleceğimizi umuyoruz. Piyasanın işleme açılacağı 2021 yılında, piyasa katılımcılarından VEP işlemleri için piyasa işletim ücreti alınmayacak. 1 Haziran itibarıyla 6 adet aylık kontrat ve 2 adet çeyreklik baz yük kontrat işleme açılacak.

Gelişmiş enerji piyasalarındaki enstrümanlardan biri olan Vadeli Elektrik Piyasasıyla birlikte, enerji piyasamızın olgunluk dönemine girdiğini söyleyebiliriz. İnşallah bu yıl içerisinde Vadeli Gaz Piyasasını da devreye alacağız. Bu ve daha fazla hamlelerle gelişmiş enerji piyasalarındaki bütün enstrümanların tamamına sahip olmayı istiyoruz. Avrupa enerji borsalarında hangi ürünler varsa, Türkiye'deki muadilleri de bir an önce EPİAŞ'ta işleme başlamalı. Çünkü ürünlerin de meyveler gibi, çiçek açması, tozlaşması, olgunlaşması zaman alıyor. Ve bu ürünler sadece kağıt kontratlar değil. Aynı zamanda hem piyasa, hem piyasa işletmecisi hem de düzenleme tarafında bir bilgi birikimi. Bu bilgi birikimini elde etmenin tek yolu ise yaparak öğrenmek. Hiçbir piyasa bir diğerinin aynısı değil.

Her ülke piyasalarını kendi tecrübeleriyle şekillendiriyor. Geçtiğimiz Mayıs ayında piyasa katılımcılarının başvuruları alındı. Bugün 3 yıllık bir süreci nihayetlendirmenin sevincini yaşıyoruz. Gelen bilgilere göre vadeli elektrik piyasasında ilk eşleşme gerçekleşti. Bugün başlatılan piyasa hareketinde Ekim 2021 kontratı megavat saat fiyatı 405 Türk Lirası olarak gerçekleşmiştir. Hayırlı uğurlu olsun" şeklinde konuştu.

Muhammed Fırat Aksoy - Furkan Serttaş