Kanal İstanbul’dan yıllık 1 milyar dolar elde edileceğini iddia eden Ulaştırma Bakanı Turhan’a, İstanbul Gemi Trafik Hizmetleri eski Müdürü Tuncay Çehreli itiraz etti. Çehreli, İstanbul Boğazı'ndan 2019 yılında geçen gemilerin ortalama 3 bin 400 dolar ödediğini belirtti ve "Kanal İstanbul’da 100 bin doları nasıl alacaksınız?" dedi.
İstanbul Gemi Trafik Hizmetleri eski Müdürü Tuncay Çehreli Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan'ın yapılması planlanan Kanal İstanbul ile ilgili verdiği rakamlara itirazlarını sıraladı. Halen kaptanlık yapan Kaptan Çehreli aynı zamanda IALA – VTS Komitesi (Uluslararası Seyir Yardımcıları ve Deniz Fenerleri Otoriteleri Birliği) eski başkanı.
Süveyş’ten ortalama geçiş ücreti 307 bin, Panama’da 180 bin dolar
Süveyş Kanalı İndependent Türkçe'den Ali Kemal Erdem'in aktardığına göre, Çehreli öncelikli olarak Kanal İstanbul’un yapılmasında örnek olarak gösterilen dünyadaki benzer kanalların son durumlarıyla ilgili bilgi verdi:"Panama Kanalı’ndan 2018 yılında 13 bin 795 gemi geçti. Bunlar 2 milyar 485 milyon dolar bıraktı. Yani geçen her gemi ortalama 180 bin dolar gelir bıraktı.Süveyş Kanalı’ndan 2018 yılında 18 bin 174 gemi geçti ve bunlar toplamda 5 milyar 585 milyon dolar geçiş ücreti ödedi. Buradaki gemi başına geçiş ücreti ise ortalama 307 bin dolar."
Kanal İstanbul’dan Süveyş, Panama gibi gelir etmek mümkün mü?
Çehreli’ye göre bu sorunun cevabı hayır. Çünkü kanal geçiş ücretlerinin fiyatlandırılırken kanalın yapım maliyetinden ziyade oradan geçiş yapan gemilere kazandırdığı süre ve maliyet avantajının esas alındığını belirterek sözlerini şöyle sürdürdü:"Süveyş’ten geçen gemiler 20 gün kazanıyor. Panama’dan geçen gemiler ise 15 gün kazanıyor. Fazladan o kadar süre gitse; gemi kirası, yakıt, personel gideriyle daha fazla ödeyecekler ve her iki kanalın alternatifi yok. Oysa Kanal İstanbul’un alternatifi, hemen yanındaki İstanbul Boğazı... Dolayısıyla Kanal İstanbul’un fiyatlandırmasını neye göre yapacaksınız"
“Montrö’ye göre geçiş hakkı sınırlandırılamaz”
Çehreli, Montrö’nün birinci maddesinin imzacı devletlerin Boğazlar’dan geliş gidiş özgürlüğünü kabul ettiğini, yine 28. maddenin ise anlaşma kalksa dahi bu geçiş özgürlüğü ilkesini sonsuz bir süreyle güvenceye aldığını hatırlatarak, “Bu madde varken kimseye zorla Kanal’dan geçeceksin diyemezsin. Hal böyle iken Kanal İstanbul’un geçiş ücretlerinin çok cazip olması gerekir” dedi.İstanbul Boğaz'ından geçen gemiler ne kadar para ödüyor?
Çehreli’nin belirttiği 3 bin 400 dolar rakamı Boğaz geçişlerinden elde edilen yıllık 143 milyon dolarlık gelirin geçen 42 bin gemi ile bölünmesinden elde edilen gemi başı ortalama. Çehreli, gemilerin tonajlarına göre ödedikleri ortalama rakamları şöyle anlattı:
Boğaz’dan geçen 120 metrelik yük gemileri genelde kılavuz hizmeti almıyor. Fener-tahlisiye-sağlık hizmetleri karşılığı bu gemilerden 1377 dolar alınıyor. 275 metre boyundaki tanker olarak niteleyeceğimiz gemiler ise kılavuz, römork hizmeti alıyor. Bunu hem İstanbul, hem Çanakkale Boğazı’nda alıyor. Dönüşte de aynı hizmetten faydalanıyor. Bütün bunları toplayınca ücret 56 bin dolara çıkıyor. Gerek 120 gerekse 275 metrelik gemilerin ödediği ücret gidiş dönüş şeklinde. Yani altı ay içinde dönerse bir daha ödemiyor.
“Kanal İstanbul’un yıllık maliyeti 1 milyar dolar olabilir”
Panama Kanalının yıllık işletme maliyetinin 1,2 milyar olduğuna dikkat çeken Çehreli, Kanal İstanbul’un yıllık işletme giderinin bir 1 milyar dolar olabileceğini söyledi.Kanal İstanbul’un 15 milyar dolara mal olacağının iddia edildiğini belirten Çehreli, Bakan Turhan’ın ise yıllık bir milyar dolar gelir elde edilecek açıklamasını hatırlatarak itirazlarını şöyle sürdürdü:
"Bakan’ın dediklerini doğru kabul edersek bir milyar dolar ile maliyeti nasıl karşılayacaksınız. Panama’nın sadece 2018 yılındaki işletme giderleri 1.2 milyar dolardı. Yani 2.5 milyar dolarlık gelirinin yarısı işletme giderlerine gitti. İstanbul Kanalı’da yapılırsa en az bir milyar dolar işletme gideri olabilir. Gelecek gelir ancak işletme giderine gideceği hesaplandı mı?"
“50 bin gemi geçse dahi en az 40 bin dolar almak lazım”
Boğazlar’dan geçen yıl ortalama 42 bin geminin geçtiğini hatırlatan Çehreli, şöyle konuştu:
Diyelim ki 50 bin geminin tamamı da Boğazlar’dan değil Kanal İstanbul’dan geçti. Bakan Bey, yılda net bir milyar dolar elde edeceğimizi söyledi. Bu geliri elde etmek için yıllık bir milyar dolarlık işletme giderini de karşılamamız lazım. O durumda her bir gemiden ortalama 40 bin dolar almamız gerekiyor ki bu parayı çıkarabilelim. Ya da Panama’daki Süveyş’teki gemi geçiş ücretlerini baz alarak bir fiyatlandırma yaptığımızı varsayalım. O zaman soru şu? Şimdi Boğaz’larda ortalama 3 bin 400 dolar veren gemilerden Bakanın
“Geçen gemilerin yarısı talep edilecek yüksek ücreti ödeyemeyecek küçük gemiler”
Çehreli, Ulaştırma Bakanlığı’ndaki yetkililerin mevcut istatistikleri iyi okuyamadıklarını öne sürerek gözden kaçırılan bir diğer önemli hususun da İstanbul Boğazı’ndan geçen gemilerin niteliği olduğunu söyledi.Çehreli, Boğaz’dan geçen 42 bin geminin en az yarısının 120 metreden küçük gemiler olduğunu ve yine yarısının İzmit Körfezi’ne ya da Marmara Denizi’ndeki diğer limanlara giden gemiler olduğunu belirterek sözlerini şöyle devam ettirdi:
Küçük gemilerden haliylen daha az ücret alınacak. Kanal İstanbul için talep edilebilecek rakamları ödeme şansları yok çünkü o kadar gelirleri yok. Bu sektörü de krizi sokabilir. Bölgenin gerçeklerini de bilmek lazım. 42 bin gemi içerisinde Boğaz’dan geçen büyük gemilerin sayısı daha az. Çünkü Karadeniz’de geçebilecekleri gidebilecekleri liman sayısı kısıtlı.
“Gemi sayıları düşüyor, en az 20-30 yıl böyle bir projeye ihtiyaç yok”
“Hadi akıntı sorununu da Montrö’yü de halletiniz. Bu kadar müşteriyi yani geçecek 50 bin gemiyi nasıl bulacaksınız" diyen Çehreli sözlerini şöyle tamamladı:
Dünyada gemi sayıları düşüyor. Tonajları yükseliyor. Çünkü taşıma maliyetini daha düşürmek için bir sefer de daha fazla yük taşıyacak gemilere ihtiyaç duyuluyor. Bu bile incelenmemiş. En az 20- 25 yıl böyle bir projeye ihtiyaç yok. 50 yıl sonra ne olur bilemeyiz. O günkü teknolojik gelişmelere göre karar vermek daha doğru olmaz mı? Ama bugün özellikle içinde bulunduğumuz ekonomik tabloda için böyle bir projeye kesinlikle ihtiyaç yok.
