Bugün 5 Aralık Dünya Kadın Hakları Günü... Fakat bu tarihin Türkiye'deki kadınlar için daha farklı bir önemi var. 5 Aralık 1934 tarihinde Atatürk devrimlerinin en önemlilerinden biri gerçekleşti: Kadınlar milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip oldu. Genç Cumhuriyet, 85 yıl önce kadınlara bu hakkı çok sayıda Avrupa ülkesinden önce tanıdı, fakat bir asra yaklaşan sürede istenen ilerleme ne yazık ki sağlanamadı.
Türkiye'de kadınlara milletvekili olma hakkının tanınmasının ardından yapılan seçimde Meclis'e 18 kadın milletvekili girmiş ve kadınlar yüzde 4.5 oranında temsil edilmişlerdi. Ülkemiz bu temsil oranı ile o dönem dünyada ikinci sırada yer alırken bugün dünya ülkeleri arasında ilk 100’de bile yer almıyor.Gelin kadınların seçme ve seçilme hakkı üzerinden, geçmişten günümüze ufak bir yolculuk yapalım ve geldiğimiz noktaya birlikte göz atalım...
Türkiye'de kadınlar, 1930 yılından itibaren çıkarılan bir dizi yasa ile yerel ve genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkına sahip oldu.
1930: Belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı
Kadınlar ilk önce, 1930 yılında belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına kavuştu.3 Nisan 1930’da Belediye Kanunu'nunda yapılan düzenlemeyle yerel siyasette yer alma ve yöneticileri belirleme hakkı elde eden cumhuriyet kadınları, en demokratik haklarını ilk kez bu yılın sonuna doğru gerçekleşen seçimlerde kullandı. Çok sayıda kadın belediye meclislerine girdi.
1933: Muhtar seçme ve seçilme hakkı
1933 yılına gelindiğinde Köy Kanunu’nunda yapılan değişiklikle kadınlar artık muhtar ve heyetlerine seçme ve seçilme hakkına da sahip oldu.
İlk kadın muhtar: Gül Esin
Yapılan ilk yerel seçimde, Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere köyünde, (Bugünkü Karpuzlu ilçesi) seçimi kazanan Gül Esin, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın muhtarı olarak tarihe geçti.
Ve 1934: Milletvekili seçme ve seçilme hakkı
Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkını veren yasal düzenleme, 1934 yılında Anaayasa ve Seçim Kanunu’nda değişiklik yapılması sonucu gerçekleşti. 5 Aralık 1934 tarihinde görüşülen öneri, 317 sandalyeli Meclis'te, 258 milletvekilinin katıldığı oturumda ve tamamının oyuyla kabul edildi. Böylece kadınlar 22 yaşında seçme, 30 yaşında seçilme hakkına sahip oldu.
Çok sayıda Avrupa ülkesinden önce
Atatürk, kadınlara çok sayıda Avrupa ülkesinden daha önce bu demokratik hakkın verilmesini sağlamıştı. Türkiye, Fransa, İtalya, Hırvatistan, Slovenya’dan 11, Romanya’dan 12, Bulgaristan’dan 13, Belçika’dan 14, Yunanistan’dan 15, İsviçre’den ise 36 yıl önce kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanımıştı.
Türkiye o günlerde, parlamentodaki kadın sayısı oranıyla dünyada ikinci sırada yer aldı..
Seçilme Hakkının Yıl Dönümünde TBMM’ye Seçilen İlk Kadın Milletvekilleri - Kadınların ilk kez oy kullandığı ve aday olabildiği TBMM V. Dönem seçimleri 8 Şubat 1935’te yapıldı.17 kadın milletvekili ilk kez TBMM’ye girdi. Ara seçimlerde bu sayı 18’e ulaştı. Böylece kadın vekiller, 400 vekilin bulunduğu TBMM'de tüm milletvekillerinin yüzde 4,5'ini oluşturdu.24 Haziran seçimlerinde oran: %17
2017 Siyasette Kadın Raporu'na göre Türkiye, Meclis’te yüzde kadın vekil oranıyla 186 ülke arasında 132. sırada yer alıyordu. 7 Haziran 2015 seçimlerinde Meclis'e 98 kadın milletvekili girdi ve kadınlar Meclis çatısında yüzde 17.8 oranında temsil edildi. 1 Kasım seçimlerinde Meclis'e girebilen kadın sayısı 81'e, oran yüzde 14.5'e geriledi.24 Haziran seçimleriyle bu oran %17,48'e yükselmiş olsa da kadın ve erkeğin eşit temsili açısından yeterli bir oran yakalanamadı.
Türkiye, 118. sırada yer alıyor
Euronews Türkçe'de yer alan habere göre, 85 yıllık mücadelenin ardından halihazırda meclisteki 600 milletvekilinin sadece 102’si, yani yüzde 17’si kadınlardan oluşuyor ve bu oranla Türkiye dünya çapında 118.sırada yer alıyor. İsviçre’de ise bu oran yüzde 42.Türkiye’de sadece 63 kadın büyükelçi bulunuyor.
#5AralıkDünyaKadınHaklarıGünü sosyal medyanın da gündeminde
#5AralıkDünyaKadınHaklarıGünü 'nde;Kadınların ölmediği bir dünya diliyorum... Kız çocuklarının güven ve huzur içinde oyun oynamasını istiyorum... pic.twitter.com/HFZDn4bs9Z— Tuz Buz (@TuzBuzCA) 4 Aralık 2019
Bir Kanada Gazetesi'nde yayınlanan karikatür. 5 Aralık 1934. Kanadalı bir kadın gözyaşıyla şu haberi okuyor: "Türkiye'de kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı."Kadın Hakları açısından dünyaya örnek olacak adımlar atan Cumhuriyetimiz gelecekte de bu konumunu devam ettirmeli. pic.twitter.com/RYkwkOJ5lE— Av. Görkem Gökçe (@avgorkemgokce) 5 Aralık 2019
Bugün Türkiye'de kadınların seçme ve seçilme hakkı elde edişlerinin yıl dönümü. Kadının özgürlüğü toplumun özgürlüğüdür. Daha özgür, daha adil, daha mutlu bir toplum için kadınlar her yerde olacak. #5AralıkDünyaKadınHaklarıGünü pic.twitter.com/teXoo02cEB— Ekrem İmamoğlu (@ekrem_imamoglu) 5 Aralık 2019
Fransız kadını siyasi ve özlük haklarnı aradığı günlerde Le Monde Dergisi kapağındaki görselde "Türk kadını dünyanın aynasıdır." Yazıyor.. 1933.Türk Medeni Kanunu ile Türk Kadınına hakları 1926 yılında verilmişti.#5AralıkDünyaKadınHaklarıGünü pic.twitter.com/mqD0Lx2vgj— Frtnayagmur (@FrtnaYagmur14) 4 Aralık 2019
Coğrafya bazı liderler için kader değildir. #5AralıkDünyaKadınHaklarıGünü pic.twitter.com/Hzw9r3w4K4— SARIYER BELEDİYESİ (@SariyerBelediye) 5 Aralık 2019
70'den fazla ülkeye ihracat yapıyorum. Her gittiğim ülkede Türkiye'deki kadınları sorduklarında Fransa ve İtalya’dan 11, Romanya’dan 12, Bulgaristan’dan 13, Belçika’dan 14, İsviçre’den ise 36 yıl önce seçme ve seçilme hakkı aldığımızı anlatıyorum.#5AralıkDünyaKadınHaklarıGünü pic.twitter.com/UiLfTSaT5t— Berna Gözbaşı (@Berna_Gozbasi) 5 Aralık 2019
Kurtuluş mücadelesinde büyük bir özveriyle yer alan Türk Kadını, çağdaş cumhuriyetin inşasında da büyük rol oynamıştır. Kimse unutmamalıdır ki laik, demokratik Türkiye Cumhuriyet'i ile kimlik kazanan Türk kadını, uygar Türkiye'nin temel taşıdır. #5AralıkDünyaKadınHaklarıGünü pic.twitter.com/D4eFh9HrV8— Yılmaz Büyükerşen (@Y_Buyukersen) 5 Aralık 2019
İlk kadın vekillerimiz. Bugün 5 Aralık. #HalkımızGörüyor#GeleceğeGönüllüyüz pic.twitter.com/AwXDyqwJ4p— Ismail Kucukkaya (@KucukkayaIsmail) 5 Aralık 2019
