Sağlık hizmetlerinde uzun süredir kullanılmaya başlanan telefon uygulamaları, internet üzerinden veilen destek hizmetleri sağlık sektöründe değişiklikler yapmaya başladı bile. Ancak Mart ayından itibaren tüm dünyayı etkisi altına alan corona virüsü salgını bu değişimi hızlandırıyor.

Uzaktan tedavide kullanılan teknoloji hakında bilgiler ven İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ayberk Kurt, pandeminin sürece etkilerini ve gelinen son noktayı anlattı:

Prof. Dr. Ayberk Kurt

Corona virüsü pandemisi sağlık sektöründe kalıcı değişikliklere yol açacak mı?

Tıp ve sağlık hizmetleri alanında teknolojinin etkisinin en yoğun olduğu, neredeyse her yıl çığır açıcı nitelikte teknolojik buluşun bildirildiği, tüm sektörlerde gerçekleşen dijital dönüşümün sağlıkta da kendini tüm gücüyle hissettirmeye başladığı bir dönemde Covid-19 pandemisi ile yakın dönemde eşi görülmemiş bir tablo yaşadık.

PANDEMİ, SÜRECİ HIZLANDIRDI

Sosyal ve ekonomik anlamda neredeyse tüm dünya kontak kapatırken, sağlık çalışanlarının özverili çalışmaları ile sağlık sektörü pandeminin üstesinden gelme mücadelesi verdi ve bu mücadele hala devam ediyor. Bu tablo içerisinde, yaşadığımız pandeminin teknolojinin sağlık sektörüne olan etkisini daha da hızlandırdığını, teknolojik yeniliklere şüpheci yaklaşan sağlık sektörü paydaşlarının ön yargılarını bir miktar kırdığını ve bu değişikliklerin büyük ölçüde kendine kalıcı olarak yer bulacağını düşünüyorum.

Örneğin bir süredir tüm dünyada küçük adımlarla ilerleyen dijital sağlık ve evde bakım hizmetleri, pandemi sürecinde kronik rahatsızlıkları olanların ve evden çıkmak istemeyen herkesin sağlık ihtiyaçlarının güvenli bir biçimde karşılanabilmesinin önemli bir aracı haline geldi.

Özel sektördeki pek çok sağlık kuruluşu görüntülü doktor görüşmesi hizmetini hızla yapılandırdı ve hastalar pek çok branştan doktora akıllı telefonları aracılığıyla online ortamda ulaşabilir, sağlıklarına ilişkin yönlendirmeleri evlerinden kolayca alabilir hale geldi. Tahlil ve tetkiklerini doktorları ile paylaşabildi. Hatta evde bakım hizmetleri desteği ile evde muayenesini olabildi, tetkiklerini yaptırabildi, hemşirelik hizmetlerini güvenle alabildi.

DEVLET HASTANELERİNDE DE GEREKSİZ HASTA YÜKÜNÜ AZALTABİLİR

Şayet Sağlık Bakanlığımız uzaktan sağlık hizmetine yönelik gerekli yasal düzenlemeleri yapar, gereken organizasyonel ve teknolojik alt yapıyı kamuda da oluşturursa, SGK ve Özel Sağlık Sigortaları bu hizmetin finansmanı konusunda adımlar atarlarsa dijital sağlık hizmetlerinin belirli bir grup hasta için çok fayda sağlayacağına, hastanelerdeki gereksiz hasta yükünü azaltacağına, sağlık harcamalarına olumlu etkileri olacağına ve sağlık sektöründe kalıcı değişikliklere yol açacağına inanıyorum.

Pandemi döneminde uzaktan tedavi en çok hangi alanlarda kullanıldı? Bu alanda hangi teknolojiler kullanılıyor?

Pandemi döneminde Cilt Hastalıkları, Ruh ve Sinir Hastalıkları gibi çoğu zaman kapsamlı fizik muayene ve ileri tetkik gerektirmeyen branşlarda talebin olacağını öngörebiliyorduk. Bu branşlarda pek çok hasta uzaktan sağlık hizmetinden faydalandı. Benzer şekilde Kronik hastalıkları olanlar ve romatolojik hastalıkları olanlar da bu hizmetten yoğun olarak yararlandı.

Ancak şaşırtıcı olan pandemi döneminde hemen hemen tüm branşlar için talebin olması oldu. Kulak Burun Boğaz, Kadın Hastalıkları ve Doğum, Genel Cerrahi gibi detaylı muayene ve bazı özel yardımcı muayene aletleri kullanımı gerektiren branşlarda dahi hastalar uzaktan sağlık hizmetlerini kullandı. Örneğin apandisiti patlamak üzere olan hasta uzaktan doktor görüşmesi ile tespit edilerek, acilen hastaneye getirildi ve tedavi edildi.

BİLGİLERİNİ HEKİMİYLE PAYLAŞABİLİYORLAR

Şu an tele sağlıkta kullanılan teknolojiler baş döndürücü bir hızla gelişiyor. Hastanın cep telefonuna indireceği bir uygulama ve evine alacağı bir muayene kiti ile ateş, nabız, tansiyon gibi bulgularını ölçebilmesi, kalp ve akciğer seslerini, kulak ve boğaz muayenesini görüntülerini, cilt lezyonlarının büyütülmüş görüntülerini cep telefonuna kayıt edebilmesi ve uzaktan erişimle bağlanacağı hekimiyle paylaşabilmesi şu an için dahi mümkün.

Bu teknolojiler daha da geliştiğinde ve şu an neredeyse herkesin evinde bulunan tansiyon ölçüm aletleri gibi her eve girdiğinde muhtemelen bazı hastalar ve hastalıklar için dijital sağlık ve uzaktan sağlık hizmeti daha da sık kullanılır hale gelecek.

Hastanelerdeki yoğunluğu azaltmak için uzaktan tedavilerin nasıl bir faydası var?

Bir önceki cümlemdeki “dijital sağlık ve uzaktan sağlık hizmeti daha da sık kullanılır hale gelecek” ifadesinin altını çizmek isterim. Bu hastalıklar dışındaki pek çok hastalık için hekimle temas ve hastane başvurusu daha çok uzun yıllar önemini koruyacak. Ancak hastanelere başvuran hastaların aslında büyük bir bölümün hastaneye başvuruyu gerektirmeyecek durumlar olduğunun sanırım hepimiz farkındayız.

Dijital sağlık ve uzaktan sağlık hizmetinin doğru yapılandırıldığı taktirde, hastayı hastaneye taşımadan, doktora ve hastaneye gerçekten ihtiyacı olan hastanın süzülmesini sağlayabileceğine, böylece hekimlerin ve hastanelerin yoğunluğunu önemli ölçüde azaltacağına inanıyorum.

Her geçen gün daha da yaşlanan bir toplumda yaşlı hastaların hastaneye gelişi sırasında yaşayacağı zahmetin ortadan kaldırılması, hastanelere gidiş için yapılan masraflardan tasarruf gibi verilebilecek diğer onlarca kazanıma ise hiç değinmiyorum.

Pandemi dönemi ile gelecekte sağlık meslekleri nasıl bir evrim geçirebilir? Hangi meslekler öne çıkacak?

Pandemi döneminde yalnız sağlık alanında değil neredeyse tüm mesleklerin odağına teknoloji, dijitalleşme ve yapay zekayı alması gerektiği net biçimde ortaya çıktı. Tüm meslek grupları ve sektörler Pandemi sürecinde olumsuz etkilenirken teknoloji firmalarının büyük bölümü cirolarını ve karlarını her zamankinden de fazla artırmaya devam etti.

Daha dün, cep telefonlarına takılan tıbbi sensörleri, evde muayene kitlerini, tıpta karar alma aşamasında başvurulan süper bilgisayar Watson'u, sanal ve artırılmış gerçekliği, felçli hastalara yeniden yürüme imkânı veren dış iskeleti (eksoskeleton) ya da tıbbi donanım ve biyomalzemeleri üç boyutlu olarak basabilmeyi hayal bile edemezdik. Bilim kurgu gibi gelirdi. Ancak bugün tüm bunlar var ve her geçen gün yenileri geliyor.

TEKNOLOJİ TEMELLİ BİR MEYDAN OKUMA YAŞIYORUZ

Bugün karşımızda teknoloji temelli büyük bir meydan okuma, geleneksel tıp yapılarının kökten değişime girdiği bir süreç yaşıyoruz. Ve sanırım hastasından doktoruna, araştırmacısından politika belirleyicisine sağlık hizmeti paydaşları olarak bu muazzam teknolojik değişime henüz hazır değiliz. Eğer bu süreç bizi hazırlıksız yakalarsa, bildiğimiz sağlık sistemini silip süpürecek, hasta ve hekim arasındaki kişisel etkileşimin kalmadığı salt teknolojiye dayalı bir sistemle karşı karşıya bırakacak.

Tam da bu nedenle, sağlık alanındaki herhangi mesleği düşünen genç adayların verinin ve teknolojinin mesleğini nasıl etkiyeceğinin farkına varması, teknolojinin esiri değil ustası olması ve kendini geleceğe hazırlaması gerekiyor. Geleceğin sağlık profesyonellerinin belki bir makine ile çalışabilme esnekliğini gösterirken, belki de henüz var olmayan bir alanda uzmanlaşmayı hedefleyecek kadar vizyoner ve çalışkan olması gerekiyor.