Tüm dünyayı tehdit eden ve hakkında az şey bilindiği için “gizemli virüs” olarak adlandırılan corona virüsüyle ilgili bugüne kadar çok şey söylenip, yazıldı…
Özellikle de hepimizin en çok merak ettiği korunma konusunda… Kimi uzmanlar “maske takın” derken, kimileri “gerek yok” dedi. Kimileri “tuzlu suyla gargara” yapın tavsiyesinde bulunurken, kimileri de “bu uygulama bir işe yaramaz” iddiasında bulundu.
Bazı uzmanlar virüsten kelle paça içerek korunabileceğimizi söylerken; bazıları böyle bir şeyin mümkün olmadığını açıkladı. Açıklamalar bunlarla da sınırlı kalmadı elbette…
Ancak tüm bu çelişkili söylemler, vatandaşın kafasını karıştırmaktan başka bir işe yaramadı. SÖZCÜ corona virüsüyle ilgili en yeni bilgileri araştırdı, herkesin merak ettiği soruları uzman isimlerden canlı canlı öğrendi…
İşte corona virüsüyle ilgili gerçekler…
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk
MASKE BULAMAZSAK NASIL KORUNABiLiRiZ?
Maske kullanmanın avantajları nelerdir?
Dünya Sağlık Örgütü, sadece hasta olanların maske takması gerektiğini, hasta olmayan kişilerin maske takmasına gerek olmadığını ifade ediyordu. Ancak yeni bilgiler hasta olsun olmasın herkesin maske takması gerektiğini gösteriyor.
Bu enfeksiyonun en az yüzde 30'u herhangi bir bulgu vermeden atlatılmaktadır. Yani kişide herhangi bir hastalık belirtisi yoktur fakat hastalığı diğer insanlara rahatlıkla bulaştırır. Bu nedenle sağlıklı görünenlerin de maske takması gerekir.
Hangi maskeler tercih edilmeli?
Cerrahi maskeler damlacık yoluyla geçen viral hastalıklara ve Covid-19'a karşı koruma sağlayan tek kullanımlık maskelerdir. Bulaşıcı hastalığı olanların çevresindekilere bulaştırmasını önler. N95 maskeler ise sadece sağlık çalışanları tarafından takılmalıdır.
Maske yoksa nasıl korunmalı?
Maske yoksa siperlikler koruyucu olabilir. Bunun dışında ağız ve burunu kapatan atkı, şal gibi her türlü aksesuar bulaşmayı azaltır.
Evde pamuklu kumaşlardan iki üç kat usulüne uygun olarak maske yapılabilir, Bunlar kullanıldıktan sonra 60-90 derece yıkanarak sterilize edilip, tekrar kullanılabilir.
Maske kullanılsa da sosyal mesafe korunmalı mı?
Evet, kesinlikle güvenli mesafe olan en az bir metrelik uzaklığa dikkat etmeliyiz. 2-3 metrelik fiziksel mesafe ise daha da güvenlidir.
Bir maske ne kadar süre kullanılmalı?
Cerrahi maskelerin 3-4 saat, N95 maskelerin ise en fazla 18-24 saat takılması önerilir.
Eldiven de kullanılmalı mı?
Eldiven sadece sağlık çalışanları tarafından hastanın bakımı ve muayenesi sırasında takılır. Eldivenin uygun şekilde ve kısa süreli olmayan kullanımları risklidir.
Elleri dışarıdayken yüze, gözlere ve ağıza götürmemek, dezenfektan kullanmak ve eve dönünce elleri sabunla 20 saniye boyunca yıkamak yeterlidir.
Eldiven ve maske kullanırken nelere dikkat edilmeli?
Maske ağzı, çeneyi ve burnu tam kapatmalıdır. Cerrahi maskelerin üst kısmındaki metal bunun üzerine iyice oturmalıdır. Maske kulağa takıldığı lastiklerden çıkarılmalıdır.
Maske ve kullanılıyorsa eldivenler bir poşetle atılmalı ve asla ortalık yerlere bırakılmamalıdır. Maskeye el sürülmemeli, çıkarıldıktan sonra eller sabunla yıkanmalıdır.
Paralara dokunmak tehlikeli mi?
Paralarda hastalık yapabilecek binlerce bakteri ve virüs bulunur. Bu nedenle kredi kartı tercih edilmelidir. Kredi kartları da mümkünse temassız şekilde kullanılmalı ve alkol bazlı dezenfektanlarla silinmelidir. Para ile temas edildiğinde el mutlaka sabunlu su ile yıkanmalı, yüze temas ettirilmemelidir.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu
MARKET ALIŞVERiŞiNDE NELERE DiKKAT EDiLMELi?
Alışverişte virüsten nasıl korunalım?
Corona virüsü, öksürük ve hapşırık nedeniyle ağızdan ve burundan ortama yayılan damlacıkların solunmasıyla bulaşıyor. Dolayısıyla marketlerde diğer müşteriler ve çalışanlarla “sosyal mesafe” olarak belirtilen 2 metrelik mesafe mutlaka korunmalı, mümkünse yüz yüze gelmeden farklı yönlere bakarak alışveriş yapılmalı.
Market çıkışında eller dezenfektanlarla temizlenmeli ve eve ulaşıldığında sabunlu suyla, 20 saniye boyunca ovularak yıkanmalı.
Eve dönüşte nelere dikkat edilmeli?
Ayakkabılarınızı dışarıda çıkarın, dezenfekte ürünlerle temizledikten sonra içeriye alın. Kirli odası olarak belirlediğiniz ve girişe en yakın olan odada, dışarıda giydiğiniz tüm kıyafetleri çıkartın.
Dışarıda kullandığınız çanta gibi hiçbir eşyayı iyice dezenfekte etmeden bu odadan dışarıya çıkarmayın. Kirli giysileri çıkardıktan sonra çamaşır makinesine atın. Sadece evde giydiğiniz temiz kıyafetlerinizi giyin.
Marketten aldıklarımızı nasıl temizleyelim?
Ürünleri açık havada bekletin ya da plastik, cam, metal ambalajları çamaşır sulu suyla silin. Ancak kullanacağınız çamaşır suyunu abartmayın. 4-5 bardak suya 1 tatlı kaşığı çamaşır suyu koymanız yeterlidir.
Ambalajsız sebze meyveyi muslukta yıkayıp kurutun. Marketten gelen poşet ve ambalajlara dokunduktan sonra ellerinizi mutlaka sabunlu suyla en az 20 saniye boyunca yıkayın.
Virüs sigara kullananları nasıl etkiler?
Sigara, nargile, puro, pipo, elektronik sigara ya da diğer pilli sigara ürünlerini kullananlarda Covid-19, çok daha hızla enfeksiyon yapabiliyor.
Bunları kullanan kişilerde bağışıklık sistemi; hem yerel bağışıklık dediğimiz boğazdaki bağışıklık hem kandaki bağışıklık sistemi baskılandığı için virüs kolaylıkla yapışıyor, çoğalıyor, yine kolaylıkla aşağıya yani akciğerlere iniyor. Çin'de bu ürünleri kullananlarda ölüm oranları çok daha fazla görülmüş.
Tuzlu gargara ile korunmak mümkün mü?
200 ml su ve 1-1.5 gram tuzdan oluşan sıvıyla (yaklaşık 1 çay kaşığı) gargara yapmak üst solunum yoluyla bulaşan virüslerde; gerek boğaz bölgesindeki ağrıyı, gerekse o bölgedeki sorunu hafifletmekte yarar sağlayabiliyor.
Ancak tuzlu gargaranın corona virüsünden koruduğuna dair bilimsel bir veri söz konusu değil. Üstelik gün içerisinde birkaç kez yoğun tuzlu suyla gargara yapmak ciddi tahrişe yol açarak birçok virüsün bu bölgeye kolaylıkla yerleşmesine zemin hazırlayabiliyor.
Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Ebubekir Şenateş
YEDiĞiMiZ GIDALARDAN BULAŞMA RiSKi VAR MI?
Bu virüs yediklerimizden bulaşır mı?
Bugünkü bilgilerimize göre corona virüsü yiyeceklerle, gıda alımı ile bulaşmaz.
Paketli gıdalardan bulaşma riski var mı?
Eğer corona virüsü enfeksiyonu olan birisi dokunmuşsa, ambalaj üzerinden bulaşma riski vardır. Bu nedenle dışardan alınan paketli ürünlerin ambalajı uygun şekilde çıkarılmalı, çıkarılmaması gerekiyorsa veya çıkarılamıyorsa birkaç saat, havalandırılan bir yerde tutulduktan sonra deterjanlı bir bezle silinip; raf, dolap veya buzdolabına aktarılabilir.
Et ve et ürünlerinden de bulaştığı doğru mu?
Et ve et ürünlerinden bulaşabilir; bu ancak yine enfeksiyonu olan bir kişinin teması varsa önem taşır. Bu durumda, alınan et/et ürününden şüphe ediliyorsa, uygun sıcaklıkta (en az 60 derece veya üzeri) pişirilirse virüs tamamen etkisiz hale gelir. Bu nedenle bu dönemde az pişmiş veya çiğ et içeren gıda alımından kaçınmakta yarar vardır.
Yiyecek ve içecek alırken nelere dikkat edilmeli?
Çıplak elle dokunulmamış, ambalajı bozulmamış olmasına dikkat edilmelidir. Eve getirirken de yukarıda bahsettiğim önlemler alınmalıdır.
Virüs dışarıdan sipariş edilen yemeklerden bulaşır mı?
Uygun derecede pişirilmiş sıcak yemeklerin kendisinden bulaşmaz, ancak servis elemanının dokunması, hapşırması veya öksürmesiyle saçılan damlacıklar yoluyla paketler üzerinden bulaşma ihtimali olabilir.
Dışarıda yemek riskli mi?
Evet risklidir. Çünkü dışarıda yemek demek, birden fazla, birbirini tanımayan, enfeksiyonu taşıyan birinin de olabileceği bir ortamda yemek anlamına gelir. Bu salgın sürecinde mümkün olduğunca dışarıda yemek yenilmemesi önerilir.
Sarımsak ve limon virüsten korur mu?
Bu konuda elimizde yeterli bir kanıt yoktur. Ancak bağışıklığı ve vücut direncini olumlu desteklediği için bu gıdalar kullanılmalıdır. Limondaki C vitamini vücut direncini, virüse karşı güçlendirir.
Bu dönemde vitamin desteğine gerek var mı?
Yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı vücudumuzun ihtiyacı olan birçok vitamin ve minerali almamızı sağlıyor. Bol bol mevsim sebze ve meyveleri, özellikle C vitamini içerenler başta olmak üzere tüketilmesi yeterlidir.
Bilimsel olarak tam kanıtlanmamakla birlikte, vücutta potasyum ve çinkonun eksik olmaması öneriliyor. Bu nedenle potasyum içeren muz, kuru kayısı, beyaz fasulye, pancar, mercimek, ıspanak ve yoğurt gibi potasyum içeren besinlerin tüketilmelerinde fayda var.
Potasyum ve çinkonun dışında ise mineral ve vitamin takviyeleriyle ilgili kanıtlanmış bir bilgi mevcut değil.
