Güzelavrat otu birçok hastalıkların yanı sıra mantar türleri ve bazı tarım ilaçları ile zehirlenme tedavisinde kullanılıyor.
Yapraklarının yanlışlıkla tüketildiğinde zehirlenmelere yol açtığını belirten Karadeniz Teknik Üniversitesi İlaç ve Farmasötik Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (İLAFAR) Müdürü Prof. Dr. Sena Sezen, otla ilgili şunları söyledi:
* Bu bitki içerisinde atropin adı verdiğimiz, alkaloid yapısında bir maddeyi yüksek oranda taşır. Atropin içeren ilaçlar, klinikte çeşitli amaçlarla kullanılır. Bunlar arasında ameliyat öncesi anesteziye hazırlık, bazı göz hastalıkları, mide barsak sistemi ile ilgili bazı hastalıkların tedavisi ve ayrıca diğer bazı ilaçlar, belirli mantar türleri ve bazı tarım ilaçları ile zehirlenme tedavisi yer almaktadır.
“ZEHİRLENMENİN İLK BELİRTİSİ GÖRME BOZUKLUĞU”
* Kendisi de çok ciddi zehirlemeye neden olabilen atropin maddesinin dozu, yani kullanılan miktarı çok önemlidir. Önemli tedavi edici etkilerine rağmen, yanlış dozda kullanıldığında veya atropin içeren bitkiler büyük oranda tüketildiğinde ölümcül zehirlenmelere yol açar. Zehirlenmelerde en spesifik belirti ani başlayan yakın görme bozukluğu ve gözbebeği büyümesidir.
* Kuru-kızarmış deri, halüsinasyonlar, ajitasyon, ateş yüksekliği, havale, şuur değişikliği, bayılma, göğüs ağrısı, vücutta istemsiz hareketler, titreme gibi çeşitli belirtiler ortaya çıkar. Koma, solunum güçlüğü ve ölüme kadar giden ağır bir klinik tablodur. Zehirlenme vakalarında, şüpheli bitkinin hastaneye getirilmesi doğru teşhise katkı sağlayacaktır.
ISPANAKTAN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ NELER?
İLAFAR Araştırma Grubu Sorumlusu Doç. Dr. Gülin Renda ise güzelavrat otunun ayırt edici özelliklerine dikkat çekti:
* Ispanağın, güzelavratotu ve adamotu ile karışabildiği ifade edilmektedir. Güzelavratotu bölgemizde nemli orman altlarında yetişen otsu veya yarı çalımsı yüksek bir bitkidir ve 2 metreye kadar boylanır. Gövdesi dallanmıştır, yaprakları kısa saplı, oval veya eliptik şekilli ve yumuşaktır. Yapraklarının eni 10 cm, boyu ise 30 cm’ye kadar uzamaktadır. Adamotu bitkisi daha çok Güney ve Batı Anadolu’da özellikle tarihi harabelerin çevresinde yetişir. Yapraklar bitkinin tabanında rozet şeklinde bulunur. Her iki bitki de atropin, hiyosiyamin ve skopolamin taşır. Yaprakları yanlışlıkla tüketildiğinde zehirlenmelere yol açar.
“ÜRETİM AŞAMASINDA KONTROL EDİLMELİ”
* Ispanak ülkemizin birçok yöresinde yetiştirilen bir sebzedir. Bitki boyu 40-80 cm arasında değişmektedir. Yapraklar 2-30 cm uzunluğunda ve 1-15 cm genişliğinde olabilmektedir. Yaprak şekillerine göre; yuvarlağa yakın oval ve yaprak uçları sivri çeşitler, yaprak ayasının dilimlenme özellikleri farklı olan çeşitler ve yaprak yüzeyine göre, düz olan ve kabarcıklı olan ıspanak çeşitleri bulunmaktadır.
* Diğer zehirli bitkilerin yapraklarının ıspanağa göre biraz daha ince olduğu söylenebilir. Bu nedenle başka bitkilerle karışma durumu açısından özellikle üretim aşamasında kontrol yapılmalıdır. (İHA)
