Sağlık Durumu Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu'nun tavsiyelerinde doğrultusunda normalleşme süreci kapsamında hizmet verecek sektörlerden AVM'lerde alınacak tedbirlere ilişkin bir kılavuz hazırladı. Rehberde, AVM'de ve AVM'deki iş yerlerinde görünür yerlere COVID-19 önlemleri ile ilgili el yıkama, maske kullanımı ve meslek yeri içinde uyulması gereken kuralların yer aldığı afişler asılması gerektiği vurgulandı.
AVM ve meslek yerlerinin girişinde, AVM içerisinde uygun yerlerde el antiseptiği bulundurulması gerektiğinin bildirildiği rehberde, “AVM girişlerinde bulunan hava perdeleri çalışıyorsa kapatılmalıdır. COVID-19 için AVM'lerin hiçbir uygun dezenfektan püskürtme işlemi (dezenfektan tüneli gibi uygulamalar) yapılmamalıdır. Dünyadaki sağlık durumu otoriteleri (Dünya Afiyet Örgütü, Avrupa Rahatsızlık Teftiş ve Korunma Merkezi, Amerika Birleşik Devletleri Rahatsızlık Denetim ve Korunma Merkezi) tarafından önerilmeyen bu operasyon toksik etkileri sebebiyle insan sağlığına zararlı olabilir” denildi.
AVM antre ve çıkış kapılarının kullanımına yönelik önlemler
AVM giriş çıkış kapıları ve genel alanlara karşın tedbir önerilerin yer aldığı rehberde, “Giriş ve çıkışlar kişilerin birbirleriyle temasını engelleyecek şekilde düzenlenmelidir. Antre ve çıkışlar için zeminde tek yönlü gidiş-geliş işaretleri konulmalıdır. AVM'de olabildiğince artı sayıda giriş kapısı açılmalıdır. AVM'deki kişi sayısı her 10 metrekareye bir birey olacak şekilde sınırlandırılmalıdır. AVM'den çıkış yapan birey sayısı kadar kişinin giriş yapmasına müsade verilmelidir. AVM'ye girişte tıbbi/bez maske takılmalı ve maskesi olmayanlar içeri alınmamalıdır. Girişte ateş ölçümü yapılmalıdır. Ateşi 38'den yüksek olanlar içeri alınmamalı, afiyet kuruluşuna gitmesi istenmelidir. AVM giriş ve çıkışlarında sosyal uzaklık kurallarına (minimum 1 metre, 3-4 adım) uyulmalı, girişlerde kişiler sıra ile içeriye alınmalı ve sırada durulması gereken alanlar, aralarında en düşük 1 metre uzaklık olacak şekilde yer işaretleriyle belirlenmelidir. Müşteriler anonslar veya videolarla COVID-19 zarfında AVM' de uyulması gereken kurallar konusunda bilgilendirilmelidir. Bu anonslarda AVM ziyaretinin 3 saatten uzun olmaması ve grup halinde dolaşılmaması önerilerine de yer verilmelidir. Yemek Yemek katındaki her türlü masa ve sandalyenin kullanılması engellenmelidir” ifadeleri kullanıldı.
COVID-19 bulaşma riskini artıracağı için yapılmaması gerekenler şu şekilde sıralandı:
“Konser ve gösteri gibi toplu faaliyetler COVID-19 AVM ve AVM İçindeki İş Yerlerinde Alınacak. Promosyon uygulamaları broşür dağıtımı, dinlenme alanlarının kullanımı, çocuk ya da diğer yaş gruplarına yönelik oyun alanları ve sinemaların kullanımı, mescitlerin kullanımı, oto yıkama hizmeti, vale hizmeti, genel alanlarda yemek yemek ve öteki gıdaların tüketimi, tekerlekli sandalye kullanımı, sigara içme alanı kullanımı, mama sandalyesi kullanımı, bebek arabası kiralanması gibi durumlar”
Asansör kullanımına yönelik önlemler
Asansörlerin kullanımının sınırlandırılması gerektiği aktarılan rehberde, asansörlere kapasitesinin üçte biri sayıda kişinin binmesine izin verilmesi ve bu sayının asansör girişinde belirtilmesi gerektiği vurgulanarak, “Asansör içerisinde sosyal mesafeyi korumak nedeniyle şahısların durması gereken alanlar, arasında asgari 1 metre mesafe olacak şekilde yer işaretleriyle belirlenmelidir. Yürüyen merdivenlerin bantları ve öteki müşterek alanların kapı kolları, tırabzanlar, asansör düğmeleri gibi sık dokunulan yüzeylerin günde minimum üç defa temizleme ve dezenfeksiyonu sağlanmalıdır.Tuvaletlere el yıkama ve maske kullanımı ile ilgili afişler asılmalıdır.Tuvaletlerde el kurutma makineleri kullanılmamalıdır. Tek kullanımlık kağıt havlu sistemine geçilmelidir.Tuvaletlerde istikrarsız sabun bulundurulmalı ve devamlılığı sağlanmalıdır.Tuvaletlerdeki su ve sabunlar mümkünse fotoselli olmalıdır. Tuvalet alanlarına giriş kapılarının elle tutularak açılması engellenmeli, kapı yerine mümkünse mühendislik uygulamalarıyla mahremiyet sağlayacak geçiş sağlanmalıdır” ifadeleri kaydedildi.
AVM'lerin havalandırılmasına yönelik önlemler
Rehberde, AVM'lerin etkili şekilde ve dış ortamdan havalandırmasının sağlanması gerektiği aktarılarak, “ Havalandırma sisteminin filtrelerinin kontrolleri ve değişimleri düzenli yapılmalıdır. Filtre değişimi aerosol oluşturacak operasyon kabul edildiğinden bu işlem sırasında personel N95/FFP2 maske takmalı, eldiven ve yüz siperliği kullanmalı, çıkarılan 2 filtre çift poşetlenerek atılmalıdır. Klima santrallerinin sıradan temizlik periyotları kısaltılmalıdır. Merkezi havalandırma sistemleri dışındaki klima sistemleri kullanılmamalıdır. Havalandırma gece yapı kullanımda değilken deha sürdürülmeli, daha az hava miktarı ile de olsa gece boyu havalandırma sistemi çalışmaya devam ettirilmelidir.Kirli hava çıkışının yapıldığı yerlerden insan geçişi engellenmelidir.AVM'de teknik olarak zorunlu olan asgari hava sirkülasyonu sağlanmalıdır” açıklamasında bulunuldu.
İş yerlerine karşın önlemler
İş yeri çalışanlarının maske kullanmasının önerildiği rehberde, “ İş yeri girişinde ve kasalarda (ödeme noktalarında) el antiseptiği bulundurulmalıdır. El antiseptiğinin doluluk durumu belirtilen aralıklarla denetim edilmeli, üzerine ekleme yapılmamalı ve boşalanı yenisi ile değiştirilmelidir. İş yeri içerisinde topluluk oluşmasını alıkoymak için, dış kapıya içeriye girilmesini engelleyecek kolay bir uyarıcı/engelleyici koyulmalıdır. Bu, kapının her iki tarafından tutturularak asılabilecek kolay bir kırmızı renkli kordon veya şerit olabileceği gibi, kasa, plastik duba gibi bir blokaj materyali de olabilir.Müşterilerin iş yerine tek başlarına girmeleri sağlanmalıdır. İş yerine 8 metrekareye 1 birey düşecek şekilde herif alınmalıdır (Ör. 32 metrekarelik bir dükkânda 2 çalışan varsa 2 de alıcı alınabilir). İş yeri dışarıya da sosyal mesafenin korunmasını sağlamak üzere kalabalık oluşmasını engelleyecek önlemler alınmalıdır. Gereken yerlerde zemine aralarında en az 1 metre mesafe olacak şekilde yer işaretleri yerleştirilmelidir.Deneme kabinleri mümkün olduğu dek kullanılmamalı, içeride kalma süresi sınırlandırılmalı (10 dakikayı geçmemeli), maskeler çıkarılmamalı ve her müşteriden daha sonra kabin havalandırılarak sık kullanılan yüzeyler uygun olarak temizlenmelidir. Kabinler kullanılmadığı zamanlarda kapı/perdeler açık bırakılmalı ve havalandırmanın sürdürülmesi sağlanmalıdır. İkiden artı deneme kabini olan meslek yerlerinde test kabinleri birer atlayarak ve dönüşümlü kullanılmalıdır (ör. ilk seferde 1,3,5, ikinci seferde 2,4,6 gibi). Denenen ürünlere Ultraviyole ışınları uygulanmamalıdır. Avrupa Rahatsızlık Teftiş ve Korunma Merkezi, Amerika Birleşmiş Devletleri Rahatsızlık Denetleme ve Korunma Merkezi tarafından önerilmeyen bu işlem insan sağlığına zararlı olabilir. Kozmetik ürünler ve parfümlerin deneme amacıyla kullanımı engellenmelidir. Kasa önünde sıra beklerken durulması gereken yerlere, arasında asgari 1 metre 3 uzaklık olacak şekilde yer işaretleri yerleştirilmelidir.Mümkün olduğunca nakit ödemeden kaçınılmalı, kartla temassız ödeme tercih edilmelidir” denildi.
Mülk kabul alanlarına karşın öneriler
genelde COVID-19 virüslerinin cansız yüzeylerde bulunabileceği gösterilmiş olmakla birlikte hastalık oluşturacak miktarda bulunmaması nedeniyle paket veya kargo ile bulaş beklenmediği belirtilerek, “Dünya Afiyet Örgütü ve Avrupa Rahatsızlık Korunma ve Teftiş Merkezi gibi sağlık durumu kuruluşlarının da bu konuda kısıtlaması yoktur. bulaş yolu virüsü taşıyan kişi ile yakın temastır, aynı zamanda hasta kişinin solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunma ve ardından yüze dokunma ile bulaş ihtimali olduğundan el hijyenine dikkat edilmelidir. Mülk Kabul Bölümünde el antiseptiği bulundurulmalıdır.Mülk kabulü yapılan yerlerde görevli personel dışındaki kişiler bulunmamalıdır. Bu alanlarda çalışan personel sayısı mümkünse azaltılmalıdır. Personelin sosyal uzaklık kuralına (asgari 1 metre) uymaları sağlanmalıdır. Görevli personel maske takmalıdır. Mülk Kabul Bölümünde kargo malzemeleri ve insanlar üstüne dezenfektan püskürtülmemelidir. Dünyadaki sağlık durumu otoriteleri (Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Hastalık Denetleme ve Korunma Merkezi ve Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Denetleme ve Korunma Merkezi) tarafından önerilmeyen bu işlem toksik etkileri sebebiyle insan sağlığına zararlı olabilir” ifadeleri kullanıldı.
Müşterilere karşın öneriler
AVM içerisinde COVID-19 dahilinde alınan kurallara uyulması gerektiğinin vurgulandığı açıklamada, “ Diğer müşteriler ve çalışanlar ile sosyal uzaklık kurallarına (en az 1 metre, 3-4 adım) uyarı edilmelidir. Tıbbi/kumaş maske kullanılmalıdır. AVM içerisinde bulunan berber ya da alımlılık salonlarını kullanacak kişiler, ‘Berber, Kuaför ve Alımlılık Salonlarında Alınması Gereken Önlemler' kapsamındaki kurallara uymalıdır. İş yeri içinde mecbur kalmadıkça yüzeylere dokunulmamalıdır. Dokunulduğunda eller su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabuna ulaşılamıyorsa el antiseptiği kullanılmalıdır. Sık dokunulması olası olan yüzeylerin haberdar olunmalı, buralara dokunmak icabında, ardından eller su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabuna ulaşılamıyorsa el antiseptiği kullanılmalıdır” ifadeleri kaydedildi.
Personele karşın tedbirlerin aktarıldığı rehberde şu ifadeler kaydedildi:
“COVID-19 belirtileri gösteren (ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan), COVID-19 tanısı bölge veya COVID-19 temaslı olan personel minimum 14 gün çalıştırılmamalıdır. Çalışan personel içerisinde ateş, öksürük, burun akıntısı, solunum yetmezliği gibi belirtileri olanlara tıbbi maske takılarak izole edilmeli, ilgili afiyet birimine yönlendirilmelidir.Personel vardiyalı çalıştırılarak alıştırma ortamında benzer anda eksik sayıda personelin bulunması sağlanmalıdır. Çalışan personelin tümünün kuralına yerinde tıbbi maske takması, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirmesi sağlanmalıdır. Yeni maske takılırken eller el antiseptiği ile temizlenmelidir. Personelin dinlenme alanlarında en az 1 metrelik sosyal mesafenin korunması ve maske takılmasının sürdürülmesi sağlanmalıdır. AVM ve işyerlerinde atama yapan personelin yemekleri kumanya şeklinde verilmeli, AVM yönetimi bunu organize etmelidir. Yemekler toplu halde yenmemelidir. Yemek Yemek yerken ya da akarsu/kahve içilirken, maske çıkarılacağı için kişiler arası en az 1 metre sosyal mesafenin korunması sağlanmalıdır. Çalışan personelin el hijyenine uyarı etmeleri sağlanmalıdır. El hijyenini temin etmek için, eller en düşük 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, bayağı sabun yeterlidir. AVM güvenlik görevlileri, COVID-19 açısından düşük ve orta riskli alanlarda çalışmaktadır. Bir metreden uzaktan temas (Düşük riskli alıştırma alanı) emniyet görevlilerinin yüz yüze bağlantı ihtimalini eksilmek için camlı kabinlerde bulunmaları önerilir. Böyle bir imkan yoksa, kuruma antre yapanlarla güvenlik görevlileri arasında asgari 1 metre mesafeyi sağlayacak şekilde düzenleme yapılmalıdır. 1 metreden uzaktan durulacaksa sadece tıbbi maske yeterlidir. Bir metreden yakın bağlantı (Orta tehlikeli egzersiz alanı) Üst araması yapılacaksa 1 metreden yakın temas ihtimali vardır. Aşağıdaki bireysel koruyucu ekipmanları kullanması sağlanmalıdır. Tıbbi maske ve gözlük/yüz koruyucu kullanılmalıdır. Bu ekipmanlar kişiye özeldir. 5 Gövde salgılarıyla gözle görülür bir kirlenme ihtimali yoksa eldiven kullanılmamalıdır. El hijyeni sağlanmalıdır. Kişisel koruyucu ekipmanın uygun kullanımı konusunda eğitim verilmelidir. Önce maske sonra gözlük/yüz koruyucu takılır, çıkarılırken önce gözlük/yüz koruyucu ve en son maske çıkarılır. Yukarıda kullanılması gerektiği belirli ekipmanlar, görevlinin etkin olarak görevini yaptığı vakit boyunca kesintisiz olarak kullanılmalıdır. Maskeler nemlendikçe ve kirlendikçe yenileri ile değiştirilmelidir. Kişisel koruyucu ekipmanların giyilmesi ve çıkartılması ardından her seferinde yerinde el hijyeni sağlanmalıdır. Eller minimum 20 saniye su ve sabunla yıkanmalı veya el antiseptiği kullanılmalıdır. Eldivenin dürüst kullanılması sağlanmalıdır. Değiştirilmeyen eldivenler mikrobik kirlenmeye yol açacağından çevreye dokunmamaya ve el hijyenine özen gösterilmelidir. Görevlinin istirahat etmek üzere yerinden ayrılması halinde (akarsu, yemek vb.) kullanılan maske ve eldiven çıkartılmalı ve uygun olarak çift poşetlenerek atılmalıdır. Gözlük/yüz koruyucu bir sonraki kullanıma hazırlık için yüzde 70'lik alkolle temizlenmelidir. Görev yerine dönülürken yeni maske ve eldiven kullanılmalıdır. Etraf temizliği, dezenfeksiyonu ve havalandırma iş yeri temizliği günlük olarak yapılmalı ve havalandırılmalıdır. Sık kullanılan alanlar daha sık temizlenmeli ve havalandırılmalıdır. İş yerlerinin temizliğinde bilhassa sık dokunulan yüzeylerin (kapı kolları, telefon ahizeleri, masa yüzeyleri gibi) temizliğine dikkat edilmelidir. Bu amaçla, su ve deterjanla temizleme sonrası dezenfeksiyon için 1/100 sulandırılmış (5 litre suya yarım minik nehir bardağı) sodyum hipoklorit taşıyan çamaşır suyu (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52-9) kullanılabilir. Tuvalet temizliği için 1/10 sulandırılmış çamaşır suyu (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52-9) kullanılmalıdır. Klor bileşiklerinin yerinde olmadığı bilgisayar klavyeleri, telefon ve öteki aygıt yüzeyleri yüzde 70'lik alkolle silinerek dezenfeksiyon sağlanmalıdır. Egzersiz tezgâhları uyumlu olarak temizlenmeli ve yüzde 70'lik alkol ile dezenfekte edilmelidir. Müşteriler ödeme terminalini kullanır ve dokunurlarsa hemen ardından yüzde 70'lik içki ile temizlenmelidir. Temizlik yapan personelin tıbbi maske ve eldiven kullanması sağlanmalıdır. 6 Temizlik ardından personelin maske ve eldivenlerini çıkarıp meslek yerindeki çöpe atması, yıkanabilir bez maske kullandıysa yenisiyle değiştirmesi ve ellerini minimum 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkaması, sabun ve suyun olmadığı durumlarda el antiseptiği kullanması sağlanmalıdır.”
Neşra Durmaz
