Dünyada 3.5 milyon, Türkiye'de ise 75 bin kişiyi etkileyen MS hastalığı hakkında bilgiler veren Türkiye Multipl Skleroz (MS) Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Uzm. Dr. Melih Tütüncü, tıbbın kullanımına sunulan son tedavilerle MS tedavisinde yüzde 80-90 başarı sağlandığını söyledi.
MS hakkında sorularımızı yanıtlayan Tütüncü, Dünya MS Günü dahilinde “Benim MS Serüvenim” çatısı altında hayata geçirdikleri projeyi de anlattı.
MS HASTALIĞI NEDİR?
MS, beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sistemi hastalığıdır. MS’te esas sorun, bağışıklık sistemi hücrelerinin meçhul bir sebepten nedeniyle vücudun kendi asap sistemi hücrelerine saldırmasıdır. MS, beyin ve omurilikten oluşan merkezi asap sistemindeki miyelin tabakası ve asap hücrelerinin fiziksel tahribatının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.
Öncelikle (MS) ölümcül bir rahatsızlık değil. Bu konuda yapılmış o kadar fazla çalışma var. Bu çalışmalar sıradan hayat süresi açısından MS'lilerle sağlıklı bireyler arasında kayda değer bir fark olmadığı ortaya konmuştur. MS, bir fikir ya da ruh hastalığı olmayıp, tıbbi olarak adamakıllı bir asap sistemi hastalığıdır.
MS’İN BELİRTİLERİ NELER?
Hastalığın çoğu belirtisi var ve hastadan hastaya koskocoman şansın dönmesi gösterebilir. Belirtiler etkilenen asap sistemi bölgesine tarafından de değişir. MS hastalığında bir veya birkaç belirti benzer anda da görülebilir. Manâlı olan bu belirtilerin 24 saatten uzun sürmesidir.
Vücutta karıncalanma, duyumsuzlaşma, halsizlik, denge bozukluğu, çift görme, görme azlığı, hitabe bozukluğu, titreşim, kol ve bacaklarda sertlik, kuvvetsizlik, idrar kaçırma veya yapamama, cinsel bozukluklar bu belirtiler arasında sayılabilir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde amnezi, yürüyememe, yutma zorlukları belirtileri de görülmektedir.
Tanımlanan belirtilerin bir veya bir kaçına birlikte rastlanabilir. Bu belirtiler alevlenmeler ve düzelmelerle seyreder. Açılış dönemlerinde çoğunlukla tam bir düzelme görülürken, bir takım hastalarda başlangıçtan itibaren düzelmeler görülmeden kötüleşme söz konusu olabilir.
COVID 19, MS HASTALARINI NASIL ETKİLEDİ?
MS hastalığı Covid 19 enfeksiyonu açısından ekstra bir tehlike oluşturmuyor. Herkes için risk ne ise MS hastaları için de aynı. MS içinde kullanılan ilaçlarda büyük oranda Covid 19 enfeksiyonu riskini artırmıyor dolayısıyla bu süreçte hiçbir hastamızın tedavisi kesmedik ve devam ettirdik.
İlaçların kesilmesi MS için tehlike oluşturmakta ve hastaların hamle geçirmelerini niçin olmaktadır. MS hastalarımızdan Covid 19'a yakalanan hastalarımız oldu ve çoğu da tedaviler ile hiçbir sorun olmadan düzeldi.
COVID-19 SÜRECİNDE MS HASTALARI NASIL TEDBIR ALMALI?
MS hastalarımız bu süreçte tedavilerine devam etmeli, doktorları aksini söylemediği sürece ilaçlarını kullanmalılar. Sağlıklı beslenmeli ve ahenkli egzersizlerine devam etmeliler. Herkes için geçerli olan maske takmalı, sosyal mesafeye dikkat etmeli ve ellerini sık yıkamalılar.
KİMLER RİSK GRUBUNDA?
Multipl Skleroz (MS) genç insanlarda nörolojik nedenli engelliliklerde birinci sırayı almaktadır. Hastalık genel olarak genç kadınlarda, kentlerde yaşayan sosyo-idareli düzeyi yüksek kişilerde görülen bir hastalıktır. MS 20-40 yaş arası bireylerde sık, 15 yaş altı ve 50 yaş üstü bireylerde ise nadir görülür. Kadınlarda erkeklere oranla 2 kat daha sık rastlanır. Ailelerinde MS bulunan şahısların MS'e yakalanma eğilimi olağan insanlara göre biraz daha fazladır.
MS’İN TEDAVİSİ VAR MI?
MS hastalığının en ince ayrıntısına kadar tedavi görmesini karşılayan bir çare yöntemi değil. genellikle ataklara, semptomlara yönelik ve uzun dönem koruyucu tedaviler uygulanıyor. Türkiye’de MS hastalığıyla ilgili 13 çeşit çare seçeneği mevcut. MS hastalığında çoğunlukla bağışıklık sistemini ya da inflamatuvar süreci baskılayıcı tedaviler uygulanıyor. İlk basamakta 4 iğne, 2 ilaç tedavisi, yetersiz kaldığında ikinci basamaktaki daha etkili hap ve serum tedavilerine geçiliyor.
Şu anki tedavilerin basamaklarına tarafından koruyuculukları yüzde 35-40’lardan yüzde 80-90'lara dek yükseliyor. Dolayısıyla bağışıklık sistemini denetim ederek, hastalığın seyrini durdurmak veya yavaşlatmak muhtemel oluyor. Lakin ilerleyici tip dediğimiz grupta maalesef elimizde artı bir seçenek değil. Bu grup tekrar itibaren sinsi bir şekilde ilerlemekte ve çare başarısı nispeten daha eksik. Her çare şeklinin kendine ve kişiye özgü alt etkileri var. bu nedenle tedavi görebilen hastaların uyumlu olarak hekim kontrolüne gitmesi ve tahlillerini yaptırması gerekiyor.
MS’TE DÜRÜST BİLİNEN YANLIŞLAR
MS'le ilgili toplum genelinde dürüst aşina yanlışların da hastalar üzerinde negatif etkileri olduğunu bildiren Uzm. Dr. Melih Tütüncü, bunların önüne geçmede bilgilendirmenin önemine sinyâl ederek şunları söyledi:
“Bu hastaların çocuk sahibi olamayacağına ilişkin bir kanı var. Bu adamakıllı yanlış, MS'li bireyler çocuk sahibi olabilirler. Gebe kalmanın zamanını mutlaka doktoru ile planlamalı. Belden sıvı alınmasının kısırlığa yol açtığı veya felç bıraktığı iddiası var. Bu operasyon sezaryende de kullanılan spinal hissizlik ile benzer işlemdir.
MS'in bulaşıcı olduğuna dair bir bahis var; bu da doğru yok. MS bulaşıcı değildir. Stres faktörü sayılıyor fakat stres hayatın içerisinde zaten var. Stressiz yaşam mümkün yok, biz hastalarımızdan hayatlarını değiştirmelerini istemiyoruz. Hastalarımıza ‘Hayatta hedefiniz ne ise onun gerisinde koşmaya devam edin' diyoruz. Güneşe çıkılmaması gerekli diye söyleniyor ancak bu da dürüst değil. Bütün tersi D Vitamini alması gerekiyor. Burada güneşle ısıyı ayrım yapmak gerekiyor. Isı MS hastalarında bazen palavracı atakların her yerde hissedilmesine sebep olabiliyor. Hastaya güneşlenin fakat süresine dikkat edin diyoruz. Nebati tedaviler ve alternatif tedaviler öneriliyor.
Beslenmeyle MS'i yenemezsiniz. Değişik bitkilerin iyi geldiği iddiası doğru değildir. Sağlıklı besin yani herkes için geçerli olan Akdeniz mutfağı beslenme tarzı öneriyoruz. Tuzu eksik perhiz öneriyoruz. Tuzlu, inflamasyonu tetikleyebiliyor. Fazla şekerli gıdalar tüketmeyeceksiniz, kilonuza uyarı edeceksiniz. Sigaradan uzaktan durulması gerekiyor. Sigara eğer hasta bir saldırı geçirecekse onu %50 oranında öne çekiyor. MS'te kullanılan tedavilerin etkisini azaltıyor ve kötü seyretmesine yol açabiliyor.”
‘BENİM MS SERÜVENİM’
Multipl Skleroz millet tarafından bilinen adıyla MS hastalığı, Uluslararası MS Federasyonu ve Dünya Sağlık Durumu Örgütü tarafından her sene Mayıs ayında dağıtılmış etkinliklerle gündeme taşınıyor. 30 Mayıs tarihi Dünya MS Günü olarak kutlanıyor. Türkiye Multipl Skleroz (MS) Derneği olarak bu yıl, Merck Türkiye işbirliği ile “Benim MS Serüvenim” isimli bir projeyi hayata geçirdik. Bu proje dahilinde, online etkinlikler ve canlı yayınlarla ayrıca hastalara moral olmaya hem de toplumu bilgilendirerek farkındalık yaratmayı hedefledik. COVID 19 pandemisi nedeniyle online'a taşınan etkinlikler Türkiye MS Derneği'nin Facebook ve Instagram hesaplarından canlı olarak yayınlandı.
Etkinlik programında şarkıcı Ceylan Ertem şarkılarıyla hastalarımıza moral olurken, aşçı Semen Öner MS hastalarına uygun perhiz ve yemek yemek alternatifleri hakkında bilgiler verdi. Fitness Eğitmeni Gizem Çerçioğlu'nun, konunun uzmanları ile yaptığı söyleşide ise MS hastalarının günlük yaşamdaki hareketliliği ve sağlıklı hayat için spor konuşuldu. Bu aktiviteler 28-29 ve 30 Mayıs tarihlerinde, Türkiye MS Derneği'ne aza kıymetli hekimlerin aktif moderatörlüğünde gerçekleşti. (gerçekleşiyor) bununla birlikte MS hastaları da yayınlara katıldılar ve kendi MS serüvenlerini anlattılar.
Hastalığın tanı aşamasından, tedavideki güncel gelişmelere değin en yeni bilgileri bu canlı yayınlarda paylaştık. MS tedavisi için dünyada ve ülkemizde tıbbın kullanımına sunulan yeni ürünlerle bundan böyle elimiz daha zinde mesajını verdik. Umutsuzluğa, nedensiz karamsarlığa yer yok dedik. Türkiye MS Derneği olarak, bu projeyle MS hastaları ve yakınlarının yanı sıra toplumun her kesiminden insanlara ulaşarak farkındalığın artırılmasını sağlamış olmaktan sevinç duyuyoruz.
