Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenmenin Durumu raporuna göre; dünya üzerinde 3,1 milyar insan sağlıklı beslenemiyor, 828 milyon insan ise aç kalıyor. Yine Birleşmiş Milletler raporunda yer alan bilgiye göre; her yıl dünya çapında 40 tonluk 23 milyon tam dolu yaklaşık 1,4 milyar ton gıda israf ediliyor. İsraf edilen gıdaların ekonomik maliyeti ise 1 trilyon dolar civarında. Yine bir başka veriye göre israf edilen gıdalar 3 milyar insanı doyurmaya yetiyor.
İsraf dünyada gıda ve enerji krizi tehdidini doğururken, en çok gıdanın israf edildiği ülkelerden olan İspanya yeni bir yasayı hayata geçiriyor. 2023 yılında hayata geçirilecek yasa ile gıda israfının önlenmesi amaçlanıyor. Yasada, süper marketler, oteller, kafeler, restoranlar, barlar, hastaneler ve okullar için talimatlar yer alıyor. Uyulmaması halinde ciddi bir para cezası uygulanacağı belirtiliyor.
İSPANYA'DA YASA ÇIKARILDI
Yılda 7,7 milyon tondan fazla gıdanın çöpe gittiği İspanya'da israfla mücadele için bir yasa çıkarıldı. Ocak 2023'ten itibaren uygulanması planlanan yasa ile gıdaların çöpe gitmesinin azaltılması, uzun vadede ise tamamen önlenmesi planlanıyor.
ÇÖPE ATILAN GIDANIN MALİYETİ 260 DOLAR
İspanya gıda israfını önlemek için harekete geçen ülkeler arasında katıldı. En çok gıda israfının yapıldığı ülkelerden olan İspanya'da saniyede 250 kilogram gıda ülkede çöpe gidiyor. Yılda ise bu rakam 1.5 milyar kiloya denk geliyor. Kişi başınha çöpe atılan gıdanın maliyeti ise tam 260 dolar.
YENİ YASANIN İÇERİĞİ
Evlerdeki gıda israfının yüzde 54 olarak belirlendiği İspanya, Fransa ve İtalya'daki israfı önleme uygulamalarını örnek aldı.
Yeni hazırlanan yasaya göre orta ve büyük ölçekli perakendecilerin, restoranların, gıda mağazaların ve otellerin satılmayan gıdaya ne olduğunu gösteren bir "öncelikli hedefler hiyerarşisi" de dahil olmak üzere gıda israfının önlenmesi ve bertarafı için planlar sunmaları gerekecektir.
PARA CEZASINA ÇARPTIRILACAKLAR
Gıda hala tüketim için güvenli olduğu sürece, son tüketim tarihinden önce, bunları en uygun koşullarda satışı için daha düşük fiyatlarla işaretleyecek veya gıda bankalarına ve yardım kuruluşlarına bağış yapılması teşvik edilmek zorunda kalacaklar ve sisteme katılmayı reddeden şirketler para cezasına çarptırılacak.
Süpermarketlerin son kullanma tarihi yaklaşan yiyecekleri olduğunda, bunu indirimli olarak satmaları ve bozulmadan önce bağışlamaları gerekir.
İŞLETMELER KÜÇÜK ÇANTALAR BULUNDURACAK
Kafelerde, restoranlarda, barlarda tabağındakini bitiremeyen ve evine götürmek isteyenlere kolaylık sağlanacak. Bu kapsamda işletmelerde küçük çantalar bulundurulacak.
500 BİN EURO CEZA
Yasada altı çizilen maddelere uymayanlara ilk olarak 60 bin euro para cezası verilecek. Bir kez daha aynısını yapanlara 500 bin euro ceza verilecek.
YASANIN GENEL HEDEFİ
Gıdanın israf edilmesini önlemek için;
Verimli tüket,
Azalt,
Aç insanları doyur,
Hayvanları besle,
Endüstriyel kullan,
Kompostlama yap,
Biyogaz üret,
Ve son çare depola/yakma
FRANSA VE İTALYA DA YASA ÇIKARMIŞTI
Fransa 2015 yılında gıda israfı ile mücadele için bir yasa çıkarmıştı. Yasa kapsamında son kullanma tarihi yaklaşan ürünlerin hızla satılması için indirim uygulanması veya hayır kurumlarına bağışlanması zorunlu tutulmuştu. Yine belirlenen koşulları yerine getirmeyen işletme veya şahıslara 75 bin euro para cezası verileceği bildirilmişti.
İtalya ise Fransa'dan bir sene sonra benzer bir yasayı hayata geçirmişti. İtalya'da yeni atık yasası olarak bilinen yasa ile gıda israfının kademeli olarak azaltılması planlanmıştı. İlk yıl atık miktarının 5 milyon tondan, 4 milyon tona indirilmesi planlanmıştı. Yasa ile işletmeler tarihi biraz geçmiş gıdaları bağışladığı için cezalarla karşılaşmıyor ve gıda bağışladıkça daha az atık vergisi ödüyor.
TÜRKİYE'DE DE GIDA İSRAFI TEHLİKELİ BOYUTLARDA
Raporlara yansıyan verilere göre, Türkiye'de yılda 18 milyar kilogramın üzerinde gıda soframıza bile ulaşamadan israf ediliyor.
BİR KİŞİ 93 KİLOGRAM GIDAYI ÇÖPE ATIYOR
Bu daha basit bir anlatımla her tabağın yüzde 50'sinin çöpe gitmesi anlamına geliyor. Rakamın korkunçluğunu şu veri de gözler önüne seriyor:
Sadece israf edilen bu gıdaların çöpe gitmesi için 603 bin kamyon gerekiyor.
Yine Türkiye'deki israfın kişisel boyutuna bakacak olursak, bir kişi yılda 93 kilogram gıdayı çöpe atıyor.
TEDARİK ZİNCİRİNİN OLUMSUZ ETKİSİ
Türkiye'de tedarik zincirindeki dikkatsizlik, olumsuz koşullar ve özensizlik nedeniyle meyve ve sebzelerin yüzde 52'si ancak vatandaşa ulaşabiliyor. Türkiye'de yıllık 50 milyon ton meyve ve sebze üretildiği düşünülürse, bunun ancak 30 milyon kilograma yakın bölümü vatandaşa ulaşabiliyor.
'GIDANI KORU SOFRANA SAHİP ÇIK'
Rusya-Ukrayna savaşı sonrası tedarik zincirlerinde yaşanan aksamalar, tahıl ve enerji krizi gibi durumlarla gıda arz güvenliğinde büyük sorunlar yaşanıyor. Türkiye'nin öncülüğünde tahıl krizi şimdilik çözülmüş gibi görünse de, yoksul ülkeler için kriz çözülebilmiş değil. Ülkeler için milli güvenlik meselesine dönüşen gıda konusunda Türkiye'de de adımlar atılıyor. Ancak Türkiye'deki adımlar daha çok teşvik etmek üzerine, yasal bir çalışma henüz yok.
'Gıdanı koru, geleceğine sahip çık' projesi 2020 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın teşvik ve destekleri ile Tarım ve Orman Bakanlığı uhdesinde başlatıldı. Projede, gıda israfının önlenmesi için çalışmalar düzenlendi.
Türkiye'de ekmek israfı yapmayanların oranı yüzde 61,8
Avrupa'da kişi başı gıda israfı 127 kilo oldu
Açık büfe restoranlarda israf yüzde 40 azaldı
