Kazım Karabekir'in tek önemli özelliği komutanlığı değildi. Büyük savaşlardan çıkarak neredeyse tamamı yıkılmış olan bir ülkenin yetim kalan çocuklarıyla da özel olarak ilgilenip çalışmalar yapıyordu.

Doğu Cephesi'ne geldiği ilk günden itibaren çalışmalara başladı.

Kazım Karabekir Doğu Cephesi'ne geldiği ilk günden itibaren sosyal, kültürel ve eğitim anlamında çalışmalar yapmaya başladı. En çok üzerinde durduğu konu ise savaşlarda ailelerini kaybeden binlerce yetim ve öksüz çocuğun tekrar hayata kazandırılmasıydı.

İlk adım 1919 yılında.

Kazım Karabekir Erzurum'a geçerken Bayburt'ta yol üstünde karşılaştığı kimsesiz çocukların Erzurum'a nakledilmesi emrini vermişti. Böylece bu büyük projenin ilk adımı atılmış oldu. Bu projenin esas önemli olan kısmı ise Erzurum'da gerçekleşecekti.

50 bine yakın bakıma muhtaç çocuk.

Kazım Karabekir Doğu Cephesi'ne geldiği ilk günlerde yaptığı çalışmalarla 50 bine yakın bakıma muhtaç çocuk olduğunu rapor etmişti. Bu çocuklar sokaklarda, ağaç kovuklarında, mağaralarda, ağaç yaprakları ve ot yiyerek hayatta kalmaya çalışan sersefil halde çocuklardı.

Sadece Erzurum civarında 6 bin çocuk.

4 bini erkek 2 bini kız olmak üzere sadece Erzurum civarında 6 bin yetim ve öksüz çocuk Kazım Karabekir tarafından sokaklardan ya da bakamayacak durumda olan akrabalarının yanından toplatılmıştı ve bu çocuklara temsili olarak Gürbüz Çocuklar Ordusu ismi verildi.

Hem askeri eğitim hem zanaat eğitimi.

Bu çocuklara kayak dersi de dahil olmak üzere verilen askeri eğitimlerin yanı sıra birçok alanda zanaat eğitimi de verildi.

Kazım Karabekir 'Çocuk Davam' dediği konudaki ciddiyetini göstermek ve Mustafa Kemal'in desteğini alabilmek için çocukların bir kısmını Ankara'ya götürdü.

Tarihçi Cemal Kutay Atatürk'ün bu çocuklardan çok etkilendiğini söyleyerek şunları belirtiyor: “Atatürk, Kırklareli Milletvekili Dr. Fuat Umay’ı bizzat bu çocukların eğitimi ve sağlığıyla ilgilenmesi için görevlendirdi. Latife Hanım ise bu çocuklarla ilgilenmeyi ulvi bir görev kabul etti; eğitimleri ve bakımlarıyla bizzat ilgilendi. Karabekir Paşa, bu çocukları Ankara’ya Paşa’nın huzuruna getirirken amacı, tüm ülkedeki yetimlere ve kimsesiz çocuklara dikkat çekerek onların eğitimini sağlayacak okullar kurdurtmaktı. Amacına ulaştı. Onun kurduğu sanayi mektepleri şimdiki meslek lisesi."

Sadece Türk değil Ermeni çocuklar da koruma altına alındı.

Koruma altına alınan 6 bin çocuğun arasında sadece Türk çocukları yoktu. Kimsesiz kalmış Ermeni çocukları da koruma altına alınmıştı. Hatta bazı yetenekli Ermeni çocukları Türk ailelerin çocuklarıymış gibi gösterilerek askeri okullarda öğrenim gördü iddiaları ortaya atıldı.

"Paşanın en yüce yönü"

Prof. Dr. Mete Tunçay konuyla ilgili şöyle diyor: "I. Dünya Savaşı sonrası doğuda yetim çocukları toplayan Kazım Karabekir Paşa onlara üniforma giydirerek çeşitli mesleklerde yetiştirdi. Çocuk sevgisi paşanın karakterinin en yüce yanıydı. Hatta, çocukları toplayan askerler, ‘Paşam bazı çocukların Türk mü Ermeni mi olduğunu anlayamıyoruz. Bazıları da Ermeni çocuklar, onları ne yapalım’ diye sormuşlar. Paşa, ‘Hepsini alın’ diye emir veriyor. Paşa, bu nedenle daha sonra, ‘Ermeni Çocukları Türkleştirdi’ şeklinde eleştirildi. O çocuklar, Karabekir Çocuğu olarak biliniyor. Askerliğimi yaparken bizzat şahit oldum, bazı milliyetçi kesimler, Karabekir’in asker çocuklarını Ermeni olarak nitelendiriyor ve ordunun Türk yapısını bozduğunu iddia ediyordu."

"Irkçı bir hareket değil"

Dönemin tanığı tarihçi Cemal Kutay ise şu açıklamayı yapıyor: "Din ve milliyet farkı gözetmeden tüm yetimleri topladı ve Türk üniforması giydirdi. Kızlı erkekli tüm yetimleri aydın, bilgili, ülkesini seven birer vatan evladı olarak yetiştirdi. Onlar sadece orduda yer almadılar, müspet meslek sahibi olmaları için meslek okulları açtı."

"Beşeri tarafı ağır basan bir askerdi"

Sözlerine devam eden Cemal Kutay: "Beşeri tarafı ağır basan bir askerdi. Dört bin çocuğa babalık eden, o çocuklar için heyecanlanıp gözleri yaşaran bir asker. Bu konuda da en büyük destekçisi ona her zaman çok güvenen Mustafa Kemal Atatürk’tü. 1908-1919 yılları arasında 10 yıl boyunca üç büyük savaş gören ülkemizde, Anadolu adeta yoksullar ve yetimler memleketi olmuştu. Sokakta nerdeyse erkek kalmamıştı. Karabekir Paşa, kurduğu okullarda yetişen çocuklardan en az iki kişinin köylere giderek aynı ruhu taşıması ve diğer köylüleri de eğitmesini istemişti. Köy enstitülerinin fikir temelini o oluşturmuştu." diyor.

Ancak bir çok kesime göre bu ırkçı ve asimile edici bir politika.

Her ne kadar kimsesiz çocuklara sahip çıkılıp onları hayata entegre etme gibi bir amacı olsa da bu uygulama birçok kesime göre bir asimilasyon politikası olarak nitelendiriliyor. Ermeni çocuklarının kimliklerinin kaybettirilip Türk olarak yetiştirilmesi ve asimile edilmesi kabul edilemez ve hiç de masum olmayan bir politika olarak değerlendiriliyor.

"Gürbüz Çocuklar Ordusu'nda Ermeniler yoktu"

Birkaç sene evvel Hürriyet Gazetesi'yle bir röportaj gerçekleştiren Kazım Karabekir'in kızı Timsal Karabekir ise şu açıklamalarda bulundu: "Kazım Karabekir için bu çocukların hangi ırktan olduğu değil 'evlat' olmaları önemliydi. Bununla birlikte bugünleri görerek Ermeni çocukları asla Türkler'in arasına katmamıştır. Gürbüz Çocuklar Ordusu'na alınan çocukların secereleri bellidir."

"Ermeni çocukları Trabzon'a gönderildi"

Sözlerine devam eden Timsal Karabekir: "Ermeni çocuklar da sokaklara terk edilmiş, onlara da sahip çıkılmıştır. Onlar, Trabzon'da ABD tarafından açılan yetiştirme yurduna gönderilmiştir. Trabzon'da en iyi şekilde bakılan yaklaşık 5 bin Ermeni çocuk da Kazım Karabekir'i bir baba olarak görmüştür. Ermeni çocukların yaptığı ve altına 'Yetimler babası, Kahraman Kazım Karabekir Paşa Hazretleri... Trabzon Ermeni yetimleri tarafından, 9 Eylül 1919' yazarak kendisine gönderdiği karakalem resim bugün müzemizde sergilenmektedir. Bu resim belki de yalanlara en güzel cevap niteliğindedir."

Eğitim olanakları neredeyse kusursuz.

Yine Hürriyet Gazetesi'ne verdiği röportajın devamında Timsal Karabekir şu sözleri dile getiriyor: "İnanması gerçekten güç ama o günün koşullarında sinemacılık, şimendifer, buhar makinesi tamiri, sıhhiyecilik eğitimleri dahi veriliyordu. Hatta çocuklar küçük kaplı ameliyat yapabilecek duruma gelmişti. Orduya potin, kıyafet dikerek de yarar sağlıyorlardı. Bugün bile yaygın olmayan spor dallarında eğitim alıyorlardı."

Son nefesine kadar sokak çocukları için çalıştı.

Timsal Karabekir'in 2000 yılında Milliyet Gazetesi'nde yayınlanan sözleri ise şöyle: “Babamın üç kızı ve yanı sıra binlerce çocuğu vardı. Son nefesine kadar onlarla yazıştı, dertlerine, sevinçlerine ortak oldu. Milletvekilliği sırasında, sokak çocukları ile ilgili kanunu meclisten geçirmeye çalışırken kalp krizi geçirerek yaşama veda etti. Onun çocuklarla ilgili çalışması, bugün yaşadığımız çocuk sorunlarını çözecek nitelikte."Yararlanılan Kaynaklar: 1 , 2 , 3