İspanyol bir kazıbilimci, arasında çağdaş yapıştırıcı ile birleştirilmiş çömlekler ve 17.yy filozoflarına referanslar içeren tarihi yazılar da dahil elde etmek üzere o kadar fazla keşfinin sahte olması ile suçlanıyordu ve bu suçlama hapis cezası ile sonulandı. Eliseo Gil, geçtiğimiz hafta dolandırıcılık ve belge sahteciliği suçları ile Bask başkenti Vitoria-Gasteiz'de mahkemede 2,5 yıllık hapis cezasına çarptırıldı. Kabahat ortağı Rubén Cerdán da suçlardaki rolü için 15 aylık cinayet aldı. Her ikisinin de keza, kazılara fiziki kaynak karşılayan Vitoria Alan Konseyi'ne 12.500 Euro para cezası ödemesi gerekecek.
Iruña-Veleia vakası olarak aşina dava 2006 yılına, yani Gil'in Bask Ülkesi'nde Vitoria-Gasteiz şehri yakınlarındaki Roma alanı Iruña-Veleia içerisinde yapılan kazıların başındaki kazıbilimci olmasına değin uzanıyor.
Gil, 400 civarı keşfinin arasında İsa'nın çarmıha gerilmesinin tanıdık en eski gösterimi olan üçüncü asır çömleği, Bask dilinin aşina en erken örneklerinden birkaç yüz yıl öncesinde yazılı bir grafiti taşıyan eski bir çömlek ve Mısır kraliçesi Nefertiti'nin isimleri kazınmış hayvan kemikleri ile keza hiyeroglif ayrıca de Latince yazılar içeren çömlekler bulunuyordu. Tüm bu bulgular ile beraber Bask Ülkesi, antik tarihin ön saflarına yerleşiyor ve Roma Hristiyanlığı ile Antik Darı'a derin bağları olan canlı bir kültürel geçiş bölgesi olduğu düşüncesi ortaya çıkıyordu.
Oysa bu hikayedeki çatlaklar seri bir şekilde ortaya çıkmaya başladı. Gil'in bulgular hakkındaki birincil basın açıklamasını vermesinin ardından tarihi Bask uzmanı ve UPV'de Indo-Avrupa dil bilimi profesörü olan Joaquin Gorrochategui, buluşlar hakkında sorular sormaya başladı ve şüphelerini Álava Kazıbilim Müzesi'ne açıkladı.
Yapılan öyle fazla tartışmanın gerisinde, bu bulguların sahte oldukları 2008 yılında bir bilirkişi komitesi göre kanıtlandı. Egemen uzmanlar, bazı eserlerin adamakıllı saçma olacak değin bariz yanlışlar içerdiklerini söylediler. O sırada The Guardian tarafından bildirilene tarafından bir takım çömlekler çağdaş yapıştırıcılarla bir araya getirilmişti ve bir takım yazılarda imlâ hataları, var olmayan tanrıların isimleri bulunuyordu ve hatta 'tarihi' yazılardan birinde 17.yy Fransız filozofu René Descartes'a referanslar yapılıyordu. Hem İsa'nın çarmıha gerilmesinin çizimi de "RIP" (Rest In Peace – refah içinde uyu) kısaltmasını içeriyordu ve o dönemlerde bu kısaltma kullanılmıyordu.
Gil'in neden bu dolandırıcılığa kalkıştığı net olarak bilinmiyor ama Iruña-Veleia vakasının arkasındaki mali şart ve politika hakkında tahminler yapmak kuvvet değil.
