Kırım-Kongo kanamalı ateşi, kene kaynaklı bir virüsünün vücuda girmesiyle meydana gelir. Afrika, Balkanlar, Orta Doğu ve Asya’daki 50. paralelin kuzeyinde ve güneyindeki Asya ülkelerinde daha sık olarak görülmektedir. Peki Kırım Kongo kanamalı ateşi nedir? Kırım Kongo kanamalı ateşi belirtileri neler?
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ (KKKA) NEDİR?
Kırım-Kongo kanamalı ateşi (KKKA), Bunyaviridae familyasının kene kaynaklı bir virüsünün (Nairovirüs) neden olduğu, ateş, halsizlik, iştahsızlık, adale ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve ağır vakalarda kanama gibi bulgular ile seyrederek ölümlere neden olabilen hayvanlardan insanlara bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır. KKKA, % 10-40'lık bir vaka ölüm oranıyla önemli viral hemorajik alev salgınlarına niçin olur. Afrika, Balkanlar, Orta Doğu ve Asya'daki 50. paralelin kuzeyinde ve güneyindeki Asya ülkelerinde endemiktir.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi virüsünün konakçıları sığır, koyun ve keçi gibi çok çeşitli evcil ve vahşi hayvanları içerir. Çoğu kuş enfeksiyona dirençlidir. Hayvanlar, enfekte kenelerin ısırmasıyla enfekte olur ve virüs, enfeksiyondan takriben bir hafta daha sonra kan akışında kalır, bu, kene-hayvan-kene döngüsünün, başka bir kene ısırdığında devam etmesini sağlar. Her ne dek birkaç kene cinsi KKKA virüsü ile enfekte olabilse de, Hyalomma keneleri, insan enfeksiyonunun esas kaynağıdır. Türkiye'de hastalığın bulaştırıcısı olan başlıca kene türü Hyalomma marginatum’dur.
Rahatsızlık Türkiye'de ilk olarak 2002 yılında dikkatleri çekmiş ve 2003 yılında muhakkak tanısı konmuştur. KKKA vakaları, hastalığın bulaştırıcısı olan kenelerin aktifleştiği dönemden başlayarak bahar ve yaz aylarında görülmektedir. İlk kere Tokat ili ve civarında dikkatleri çeken Kırım Kongo Kanamalı Ateşi vakaları çoğunlukla İç Anadolu’nun kuzeyi, Orta Karadeniz ve Doğu Anadolu’nun kuzeyinde yoğunlaşmaktadır.
KIRIM KONGO NASIL BULAŞIR?
KKKA virüsü, insanlara kene ısırmasıyla ya da kesim sırasında ve hemencecik ardından enfekte hayvan kanı ya da dokularıyla bağlantı aracılığıyla bulaşır. Vakaların çoğu, tarım işçileri, kesimhane işçileri ve veterinerler gibi hayvancılık ile uğraşan kişilerde görüldü. İnsandan insana geçiş, enfekte olmuş kişilerin kanları, salgıları, organları ya da diğer gövde sıvılarıyla yakın temastan kaynaklanabilir. Hastane kaynaklı enfeksiyonlar, tıbbi ekipmanın yanlış sterilizasyonu, iğnelerin her tarafta kullanılması ve tıbbi malzemelerin kirlenmesi nedeniyle de ortaya çıkabilir.
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ BELİRTİLERİ
KKKA, baş ağrısı, yüksek ateş, sırt ağrısı, eklem ağrısı, mide ağrısı ve kusma gibi birincil belirti ve semptomlar ile bir anda başlar. Gözlerde, yüzde ve boğazda kızarıklık, boğaz ve damaktaki peteşiler (kırmızı lekeler) yaygındır. Semptomlar sarılık ve ciddi vakalarda ruh hali ve duyusal algıdaki değişiklikleri de içerebilir.
Rahatsızlık ilerledikçe, hastalığın dördüncü gününden başlayıp takriben iki hafta süren şiddetli morarma, şiddetli burun kanaması ve enjeksiyon bölgelerinde kontrolsüz kanama alanları görülebilir. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi görülen bölgelerdeki salgınlarda hastaneye yatırılan hastalarda ölüm oranları % 9 ile % 50 arasında değişmiştir.
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ TEDAVİSİ
İnkübasyon (kuluçka) süresi kene tutunmasından daha sonra çoğunlukla 1-3 gün, maksimum 9 gün olabilmektedir. Enfekte kan, vücut sıvısı ve öteki dokularla temas ardından 5-6 gün; en fazla ise 13 gün olabilmektedir. Semptomların tedavisi ile yapılan genel destekleyici bakım, insanlarda KKKA'yı yönetmede temel yaklaşımdır. Her ne dek Doğu Avrupa’da KKKA'ya aleyhinde inaktive edilmiş, farelerde sınanmış bir aşı geliştirilmiş ve kullanılmış olsa da, şu anda insan kullanımı için yaygın olarak kullanılan tehlikesiz ve etkin bir aşı yoktur. Hem hayvanlarda başvuru formu için de herhangi bir aşı yoktur.
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİNDEN KORUNMAK İÇİN
Sağlık Bakanlığı Ahali Sağlığı Genel Müdürlüğü Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Dairesi Başkanlığı'nın internet sitesinde KKKA'dan korunmak ve hastalığı durdurmak için yapılması gerekenler şu şekilde anlatılmıştır:
1- Tarla, tahvil, bahçe, orman ve piknik alanları gibi kene yönünden tehlikeli alanlara gidilirken, kenelerin vücuda girmesini alıkoymak maksadıyla olası olduğu kadar vücudu örten giysiler giyilmeli, pantolon paçaları çorapların içerisine sokulmalı ve keza kenelerin elbise üstünde gizli görülebilmesi için açık renkli kıyafetler tercih edilmelidir.
2- Kene yönünden riskli alanlardan dönüldüğünde birey kendisinin ve çocuklarının vücudunda (kulak arkası, koltuk altları, kasıklar ve diz arkası dâhil) kene olup olmadığını yoklama etmeli, kene tutunmuş ise hiç vakit kaybetmeden çıplak el ile dokunmamak şartıyla vücuda tutunduğu en yakın yerden tutarak uygun bir araç gereç ile (kumaş, naylon poşet, eldiven gibi) çıkarmalıdır.
3- Birey keneyi kendisi çıkaramadığı durumlarda en yakın sıhhat kuruluşuna başvurmalıdır. Kene ne kadar erken çıkarılırsa hastalığın bulaşma riskinin de o kadar azalacağı unutulmamalıdır.
3- Hastalık hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiğinden hastalığın sık olarak görüldüğü bölgelerde yer alan hayvanlar sağlıklı görünse bile hastalığı bulaştırabilirler. Bu sebeple hayvanların kanlarına, cisim sıvılarına veya dokularına çıplak el ile bağlantı edilmemelidir.
4- Hastalığa yakalanan kişilerin kan, vücut sıvıları ve çıkartıları ile rahatsızlık bulaşabildiğinden, hasta ile temas eden kişiler zorunlu korunma önlemlerini (eldiven, önlük, maske v.b.) almalıdır.
5- Kene tutunan kişiler, kendilerini 10 gün süreyle halsizlik, iştahsızlık, alev, adale ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma ya da ishal gibi belirtiler yönünden izlemeli ve bu belirtilerden bir ya da bir kaçının ortaya çıkması halinde hemencecik en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmelidirler.
6- Hastalığa sebep olan mikrobun taşıyıcısı, saklayıcısı ve bulaştırıcısı olan keneler uçmayan, zıplamayan, yerden yürüyerek vücuda tırmanan eklem bacaklı hayvanlardır. Vücuda tutunan ya da hayvanların üstünde yer alan keneler elbette çıplak el ile öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır. Keneler üstüne sigara baskın yapmak, kolonya, gaz yağı gibi maddeler dökmek kenenin kasılmasına sebep olarak cisim içeriğini kan emdiği kişiye aktarmasına sebep olacağı için yapılmamalıdır.
