Korona virüsle çaba zarfında alınan kararlar neticesinde il dışarıda yaşamış Rizeliler bu sene nehir toplamaya gelemeyecek. Vatandaşlar, bahçelerindeki çayı da ya yarılık sistemiyle ya da yevmiyeciye toplatmak zorunda kalacak. Yarılık sisteminde çayı toplayan topladığı çayın bedelinin yarısının sahibi olurken, anlaşmaya göre bazıları da 3'te 2'sini alıyor. Günlük 200 ila 300 lira aralarında bir ücretle akarsu bahçesine giren yevmiyeciler ise, sabah 06.00'da dere toplamaya başlıyor ve akşam 18.00'e değin nehir topluyor.
Nehir Üreticileri Dayanışma Derneği (ÇAYÜDAD) Başkanı Mustafa Mavi, yevmiye ücretlerinin artması ile Türkiye'nin dört bir yanından arayan insanların Rize'ye nehir biriktirmek için varmak istediğini söylediklerini dile getirerek, “İl dışındaki vatandaşlar kadar sözde orada iş hazır gideyim çalışayım gibi bir idrak oluştu. İzmir'den arayan oldu, bu sabahtan Gaziantep'ten aradılar, Antalya'dan arayanlar var. Zannediyorlar oysa biz hemen Rize'ye gidip hemencecik başlayacağız, 7 bin 500 lira ücret alacağız. Ben o insanlara zorlukları, çayı toplamasını bilip bilmediklerini soruyorum, bilmiyoruz diyor. Rize'ye daha önce geldiniz mi diyorum, gelmedik diyor. Fakat bu haberi duyunca ‘zaten çiftçiyiz' diyerek bunu da yapabileceklerini söylüyorlar” dedi.
"Geleceklerin nehir toplamayı bilmesi koşul"
Çay toplaması için şehre alınacak olanların daha çok bölge halkından ve nehir toplamayı bilenler arasından olacağını söyleyen Mavi, “Daha çok Doğu Karadeniz Bölgesi'nden bu işi bilenlere ihtiyacımız olduğunu, onların gelmesini istiyoruz diye telkinlerde bulunuyoruz. Günlük yevmiyenin 200-250 lira olduğunu varsayarak hesap yapmıştık. 1 ay sürekli 250 lira yevmiye ile çay toplasa bir yurttaş 7 bin 500 lira para geçer eline. Veyahut kilosu 1 TL'den nehir toplasa bir kişi sıradan 350-400 kilo akarsu toplar. 10-15 güne 7 bin 500 lira para alır. Zaten Mayıs çayı 20 gün falan sürer. Biz buradaki yerli dinamikleri harekete geçirebilmek için öyle bir rakam telaffuz ettik. Bugün iyi bir dere toplayan 350-400 kilo toplar” diye konuştu.
"Rize'ye dönüş var, sıradan bir insan 2-3 günde öğrenir"
Son yıllarda dere bedellerinin artmasıyla getirisinin de arttığını, bu durumun insanlara cazip geldiğini ve birçok Rizeli'nin baştan memleketine dönüş kararı aldığını söyleyen Mavi, “Bu yüksek rakamlarla bu iş kolay bir meslek olsaydı Rizeliler bu işi başkasına bırakmazdı, yüzde 80'i burada kalırdı ama bu rakamları duyan dışarıdaki Rizeliler de bundan böyle gelmeye başlıyor. ‘Biz il dışında böyle para kazanamayız, kendi çayımızı toplarız para cebimizde kalır' diye düşünüyorlar. Çayın getirisi arttı, kazancı da arttı. Adi bir insan nehir toplamayı 3 günde öğrenebilir. Fakat akarsu toplamayı öğrenmek kabiliyete emrindeki. Böylece millet var ki 2-3 günde öğrenir ve toplamaya devam eder. Mayıs ayı onun için bir hazırlık dönemi olur, ikinci sürgünde bütün anlamıyla çayını toplamaya devam eder. Fakat pek gelir gelmez bayağı bir Rizeli'nin verdiği verimi vermez. Mayıs ayı dere süresi onun için bir çalışma olur. Dediğim gibi o da kabiliyete ast, çok kabiliyetsizse öğrenemez. Ruslar geliyor 3 güne öğreniyor, onlar da öğrenir diye düşünüyorum” biçiminde konuştu.
"Ben toplarım diyen yalan der"
İl dışından gelecek bir vatandaşın Rize'de 250 lira yevmiye ile dere toplamayacağını açıklayan akarsu müstahsili Mehmet Printer ise, “Gelip buraya 250 liraya nehir toplayacağım diyen yalan söylüyor. Mümkün yok toplayamaz. İstanbul'dan gelen bir insanın en düşük 1 ay eğitim alması lüzumlu. 250 liraya olası yok, gelsin benim çayımı 300 liraya kessin” ifadelerini kullandı.
250 liralık yevmiye ücretini vermenin önemli olmadığını, çaylığa girecek kişinin nehir toplamayı bilmesi gerektiğini dile getiren müstahsil Süleyman Hanoğlu da, “Çayı herkes toplayamaz. 250 lira yevmiye saptamak bir şey değil, bileni çalıştıracaksın. Bilmedikten daha sonra adamı almışsın çaylığa ne olacak? Kafası çalışıyorsa, kafası varsa bir günde öğrenir, yahut 6 ayda öğrenemez” dedi.
Oğuz Bal - Hasan Fehmi Demir
