Suriye'de mart 2011'den bu yandan süren iç savaşta, yüz binlerce insan hayatını kaybetti, milyonlarca sivil hayatta kalabilmek için bambaşka ülkelere sığındı. Bugünlerde ise koronavirüs salgını sebebiyle Suriye rejimi kötü günler geçiriyor. Yine sokağa dökülen insanlar, yiyecek sıkıntısını protesto ediyor.

Gösteriler o zamankiler gibi kitlesel değil lakin sloganlar benzer.

Eski hoşnutsuzluklar yok olmuş değil. Bu kez bardağı taşıran gıda sıkıntısı oldu.

Suriye, tanıdık olmayan gazetecilere her zamankinden daha kapalı lakin bütün haberler bezginlik içindeki hayatların daha da zorlaştığına dikkat çekici ediyor.

Savaş ise iki dünya savaşının toplamından uzun sürdü ve hala her yerde değil.

ABD'nin tahminlerine kadar 2011 yılından bu yana yaşanan iç savaşta yaklaşık 700 bin kişi öldü ve hayatta kalabilenlerin yüzde 90'ı sefalet içinde yaşıyor.

YIKIMIN BOYUTLARI 630 MİLYAR DOLAR

Savaşın Suriye ekonomisine verdiği zararın boyutlarını kimse bütünüyle bilmiyor. Bir tahmine tarafından yıkımın boyutları 630 milyar dolar civarında.

Kalabilen şeyler de yeni ve derin bir krizin aşağı eziliyor.

KORONAVİRÜS ETKİSİ

Birleşmiş Milletler İnsani Takviye Koordinasyonu sorumlusu Mark Lowcock bütün bunların sonucu olarak, "Suriyeliler bundan bir veya iki yıl öncesinde olmadığı dek kitlesel bir şekilde açlıkla aleyhinde karşıya" diyor. ve bütün bunların yalnızca Suriye'de değil bütün dünyada Covid-19 salgınının idareli sonuçları kendisini göstermeye başladığına uyarı çekiyor:

"Küresel düzeyde, gezegenimizde açlıkla yüz yüze olan insan sayısının ikiye katlanacağını varsayım ediyoruz."

Suriye'de yiyecek fiyatları geçen yıla kıyasla ikiye katlanmış.

Koronavirüs salgınının dünya çapında yol açtığı hesaplı daralmanın bunda giderek büyüyen bir rolü var lakin esas esas etmen komşu ülke Lübnan'da bankaların çöküşün eşiğine gelmiş olması.

SURİYE LİRASI BAŞ AŞAĞI

Suriye Lübnan'ı her zaman dış dünya ile temas kurmakta kullanageldi. Lübnan Merkez Bankası, bankaların batmasını durdurmak amacıyla fazla katı bir takım sınırlamalar getirince, Suriye parası baş altında yuvarlandı.

Elinizde Suriye Lirası varsa, layık kaybının boyutları nefret verici.

Bir iş sahibi olacak değin uğurlu olanlar açısından bakıldığında bile ülkedeki sıradan maaş olan 50 bin Suriye lirasının İngiliz sterlini karşısındaki değeri 2019 yılı sonunda 50'yken hemen 12'ye düşmüş bulunuyor.

ABD'NİN YENİ AĞIR YAPTIRIMLARI

Bunu derhal yeni bir darbenin izlemesi beklenebilir. Bu hafta ABD Suriye'ye yeni yaptırımlar uygulamaya başladı.

Yaptırımları aranjör yasa ABD'nin politik hedefini "Beşar Esed hükümetini Suriye halkına karşın canice saldırılarını durdurmaya sıkmak ve Suriye'de hukukun üstünlüğü, insan hakları ve komşularıyla uzlaşma içinde bir arada yaşama ilkesine saygılı bir yönetime geçişi cesaretlendirmek için diplomatik ve ekonomik baskı yöntemlerine kullanmak" olarak betimleme ediliyor.

Yeni yaptırım yasası Esed yönetiminin yanı sıra onun Rusya'yla birlikte en kayda değer müttefiki olan İran'ı da hedef alıyor.

ABD Başkanı Donald Trump ve Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, İran'ı ülkelerinin Ortadoğu'daki bir numaralı düşmanı olarak görüyor ve ona karşın bir "en fazla zorlama" kampanyası yürütüyorlar.

Yasanın harfiyen uygulanması halinde yeni yaptırımlar, Suriye ekonomisinden geriye kalabilenlerin çoğunu silip süpürebilir.

Idareli yaptırımlar genellikle hasar vermeyi hedeflediği kesimlerden çok desteklendiği farz edilen kesimlerin canını yakan barbar bir tabanca.

SAVAŞIN SONU BARIŞ DEĞİL

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esed'in koltuğu derhal, askeri alanda müttefiklerinin, bilhassa Rusya'nın desteğiyle kazandığı zaferlerle fazla daha sağlam. Ama bu savaşın sonu da barışa dürüst gitmiyor gibi.

Kuzey Suriye'nin kaderini Suriye yok Rusya, Türkiye ve ABD belirleyecek gibi görünüyor.

IŞİD'e alt cihatçı gruplar Suriye'nin merkezindeki çöllük bölgede tekrar tahkim ediyor ve hükümet güçlerine karşın vur kaç saldırıları yürütüyorlar.

Güney Suriye'deki isyancılar 2018 yılında teslim oldular ama yer aşağı direniş sürüyor.

Derhal ekonomik krizle birlikte göstericiler bir kez daha sokaklara çıkıp 2011 yılındaki sloganlarını atmaya ve Esed rejiminin devrilmesi talebini dile getirmeye başladılar.

RUSYA'NIN BOYNUNDAKİ TARTMA

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Suriye'deki savaşı ülkesinin Ortadoğu'daki gücünü her yerde tahkim etmekte kullanıyor.

Ama ABD'nin Suriye'deki son büyükelçisi Robert Ford'a göre Rusya'nın zaferi de Beşar Esed'inki kadar içi boş olabilir:

"Ruslar, Suriye'de idareli olarak fazla zayıf bir müttefikle baş başa kaldı ve onun hesaplı sorunlarını halledebilecek durumda da yok. Bir bakıma boyunlarında yaklaşık olarak dev bir ölü taşıyorlar."

SİYASİ ÇÖZÜM UZAKTA

Lakin Ford yine de Beşar Esed'in koltuğunu koruyacağını düşünüyor:

"Batı ülkelerinde yaptırımların fazla ağır olduğu dolayısıyla Esed'in iktidarı ele vermek zorunda kalacağı umudu var. Ama bu bana bir analizden çok bir umut gibi geliyor çünkü her şeyden önce Beşar Esed'in yerini kimin alacağı belirli yok."

Şu durumda Suriye'de bir siyasi çözüm şansı görünmüyor bu da uzlaştırma şansının olmaması çağırmak.

Suriye ekonomisi baş aşağıda gider ve halkı açlıkla yüz yüze gelirken, dünya ekonomisi de yoğun bakımda ve Suriye'nin yeniden inşası için gereken milyarlarca doları hemen ne Esed'in düşmanları ne de dostları tedarik edebilir.