İngiltere'nin sekizinci büyük kenti olan Bristol'ın şöhreti ve zenginliği köle ticaretinden geliyor. Edward Colston da adı Bristol ile özdeşmiş olan bir esir taciri.

HEYKELİ ÖNCEKİ GÜN YIKILDI

Colston'ın Bristol'daki heykeli önceki gün 10 bin kişinin katıldığı bir protesto eyleminde boynuna ipler bağlanarak kaidesinden indirildi. Beş metrelik bronz heykel, 1895'te Bristol kent merkezine dikilmişti.

George Floyd'un polis göre öldürülmesini protesto eden göstericiler, sevinç gösterileri arasında heykeli kent sokaklarında dolaştırdı ve nehre yuvarladı. Colston'ın köle ticareti yapan gemileri de benzer nehirde yüzüyordu.

İngiliz Hükümeti göre finanse edilen tarihi anıtlar kurumu "Historic England" heykelin nehirden çıkarılarak baştan yerine konulmasını istedi. Bristol Belediyesi ise heykelin sudan çıkarılarak muhtemelen bir müzede tutulacağını açıkladı.

EDWARD COLSTON, SERVETİNİ İNSANLARA ACI ÇEKTİREREK ELDE ETTİ

Bristol doğumlu olan Colston'ın gemileri, 1672-1689 yılları arasında Afrika'dan Amerika kıtasına 80 binden artı erkek, bayan ve çocuk köle taşıdı.

Batı Afrika'dan satın alınan köleler, göğüslerine şirketin damgası vurulduktan sonradan gemilere doldurularak kabus doymuş yolculuklara çıkarıldı. Birbirlerine zincirlenen kölelerden yüzde 10'u ile yüzde 20'sinin bu yolculuklarda hayatlarını kaybettiği varsayım ediliyor.

Bir-buçuk iki ay süren bu zorlu yolculuklarda hastalık ya da işkenceden hayatını kaybeden ya da aracısız olarak öldürülen kölelerin sayısının 20 bin civarında olduğu belirtiliyor.

"KENTİN EN FAZİLETLİ EVLATLARINDAN COLSTON'IN ANISINA"

Esir ticaretinden kazandığı servetini tefecilikle büyüten Colston, 1721'de öldü. Mirasını destek kuruluşlarına dağıttı. Şehir Halkı merkezindeki anıtta Colston'ın geçmişinden bahsedilmiyor.

Aksine heykelin altında "Bu heykel, Bristol halkı kadar kentlerinin en faziletli, en bilge evlatlarından birinin anısına dikilmiştir" yazıyor.

14 KASIM COLSTON GÜNÜ

Heykel, Colston Meydanı'nda. Colston Kulesi de burada. Kentin en kayda değer simgelerinden biri olan Colston Konser Salonu da Colston Caddesi'nde yer alıyor.

14 Kasım, Bristol'da Colston günü. Colston'ın adını içeren okullar, enstitüler, spor kulüpleri, yardım örgütleri, dernekler, pub'lar var. Calston'ın adını taşıyan takviye kuruluşu her sene Colston için kiliselerde ayinler düzenliyor. Çocuklar okullarda Colston'ı anıyor.

Bristol Belediye Meclisi heykelin kaidesine, Colston ve diğerlerinin köleleştirdiği insanların anısına bir yazı koymayı önerdi.

Meclis, geçen yıl da Colston Konser Salonu adını değişim kararı almıştı. Massive Attack gibi bir takım müzik gruplarının adı sebebiyle konser vermeyi reddettiği salon, bu sene yeni adıyla hizmet vermeye başlayacak.

KRALIN TEŞVİKİYLE KURULAN ESIR TİCARETİ ŞİRKETİ

Edward Colston, 1680'de o dönem esir ticaretini tekelinde bulunduran Royal African Company'ye katıldı. Colston, Kral 2'nci Charles'ın teşvikiyle, daha sonra tahta meydana çıkan 2'nci James göre kurulan şirkette dokuz yıl daha sonra başkan yardımcılığına yükseldi.

1698'le 1807 arasında Bristol'den 2100'den artı gemi esir ticaretine çıktı. Colston'ın geçmişi 1920'lere kadar yaklaşık olarak hiç sorgulanmadı. 1999'a dek da Colston'la ilgili çağrılar büyük ölçüde göz ardı edildi.

West England Üniversitesi'nden Prof. Madge Dresser, 1999'da yaptığı ve Colston'ın köle ticaretindeki rolünü anlattığı konuşmasıyla meşhur taciri Bristol ve ülke gündemine taşıdı. Ertesi sabahleyin, heykelin kaidesine grafitiyle "Köle Tüccarı" yazıldı. Bu yazıyı kaldıran belediye dört sene öncesine dek Colston'la ilgili çağrıları yeniden göz ardı etti.

"Countering Colston" hareketi, protesto gösterileri düzenleyerek Colston'ın geçmişinin sorgulanmasını sağladı.

Hareketin sözcülerinden Ros Martin, "Kente gelenler bitmiş; binalarda, caddelerde onun ismini görüyor ve 'Kim bu adam?' diye soruyor. Kölelikleriyle bu şehrin zenginliğine katkıda bulunan Afrikalı atalarımızın anısına saygısızlık yapılıyor. Kentte bu insanlara yapılanların anısına anıtlar yapılmasını, kentin kölelik ve insan kaçakçılığındaki rolüyle yüzleşilmesini istiyoruz" diyor.

Tartışmaların ardından bir kilise 2017'de Colston için asırladır yaptığı ayinlerden vazgeçti. Ama 1891'de Colston'ın mirasında bıraktığı parayla kurulan Colston Kız Okulu, adının değiştirilmesi çağrısını reddetti.

İÇİŞLERİ BAKANI'NDAN TEPKİ ÇEKECEK YORUM

İngiltere İçişleri Bakanı Priti Patel, Bristol'da ünlü İngiliz esir taciri Edward Colston'ın kentte onlarca yıldır ağız dalaşı yaratan heykelinin önceki gün protestocular göre yıkılıp nehre atılmasını "son derece utanç verici" diye niteledi. Patel, BBC'ye yaptığı açıklamada, gösterilerin amacından saptığını öne sürerek "Bu düpedüz vandallık" dedi, sorumluların bulunacağını söyledi.

84 BİN AFRİKALIYI KÖLELEŞTİRDİ

Edward Colston, 1672-1689 yılları aralarında 84 bin Afrikalı erkek, kadın ve çocuğu gemileriyle Amerika'ya esir olarak götürmüştü. Bu kişilerden 19.000'in 6-8 hafta süren engebeli yolculuklarda rahatsızlık, cinayet ve işkenceyle öldüğü varsayım ediliyor.Calston, 1680'de Kral 2'nci Charles'ın daha sonra 2'nci James olarak tahta geçen kardeşinin başında olduğu Royal African Company'ye (RAC) katılmıştı.

KÖLELERİN GÖĞSÜNE ŞİRKET DAMGASI

Şirkette hisseleri bulunan 2'nci Charles'ın izniyle esir ticaretinde tekel haline gelen şirket, Afrika'dan getirdiği kölelerin göğsüne "RAC" ya da York Dükü'nü simgeleyen "DY" damgalarını vuruyordu.Lancaster Üniversitesi'nden tarihçi Prof. William Pettigrew'a göre Royal African Company, transatlantik esir ticaretinde Amerika'ya azami esir taşıyan şirketti.Royal African Company'de sonra başkan yardımcısı olan Colston, bu yolla elde ettiği paralarla tefecilik yapmış, 1721'de ölmeden önce servetini hayır kuruluşlarına bağışlamıştı.

HEYKELİ 1895'TE DİKİLDİ

Colston'ın heykeli 1895'te dikilmişti. Kentte hala Colston'ın adının verildiği mektep, meydan, konser salonu, sokak, sokak ve binalar var.Şehir Halkı merkezindeki heykelde Colston'ın esir ticareti yaptığından laf edilmiyor. Heykelin kaldırılması için geçen hafta internette açılan bir dilekçeyi takriben 12 birey imzaladı.