AÜ Uygulamalı Bilimler Fakültesi Aktüerya Bilimleri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Tank, üniversite bünyesinde başlatılan bilimsel araştırma projesi zarfında bütün ülkelere ait corona virüsü ile ilgili verileri, Türkiye’dekilerle karşılaştırdı. Prof. Dr. Tank, karşılaştırmalı veri analizi sonucunda salgının Türkiye’de bitiş tarihine ilişkin sonuçlar aldıklarını belirtti.

Türkiye’nin corona virüsü salgınında ‘pik’ noktasını gördüğünü ve bundan böyle sönümlenme aşamasına geçtiğine sinyâl eden Prof. Dr. Tank, sönümlenme aşamasının uçağın piste inmek için alçaldığı sürece benzediğini söyledi.

Prof. Dr. Tank, “Biz pik noktasını 23 Nisan olarak görmüştük. Türkiye fazla uzun bir müddet tırmanış aşamasındaydı, 23 Nisan'dan daha sonra artık yavaş yavaş yatay seyre geçti, ‘plato’ denilen seyre geçti ve 21 Mayıs'tan itibaren de sönümlenme aşaması başladı. Yani uçak bundan böyle teker sıralama yolunda ilerliyor.

Tabii ama bu bir işlem, altında doğru iniyor. Bu süreçte tüm bu tahminler mevcut koşulların geçerliği aşağıda devam ediyor. Lakin iniş aşamasında herhangi bir türbülansa yakalanmamak için bireysel önlemlerimizi en üst düzeyde tutmamız gerekiyor” dedi.

‘SİMÜLASYONA GÖRE 180 GÜNDE YOK OLACAK’

Prof. Dr. Fatih Tank, ellerindeki verileri değerlendirerek simülasyonlar yaptıklarını, buna tarafindan salgının Türkiye'de başladığı tarih olan 11 Mart'tan 180 gün sonradan yok olmasını beklediklerini dile getirdi. Prof. Dr. Tank, “Azalma çoğaltma faktörleri dikkate alınarak sayıları iterasyon yöntemleriyle incelediğimizde 180 gün daha sonra bitebileceği gözüküyor; fakat bu mevcut koşullarda.

Mevcut koşullar derken bu kısıtlama anlamında yok, ölüm oranlarımız, vefat sayılarımız, artma faktörümüz bunları dikkate aldığımızda 180 gün gibi gözüküyor. Bunlar natürel ki birer gösterge. Biz önlemlerimizden ne dek uzaklaşırsak bu öteye atacaktır.

Son vakalarımıza baktığımızda, simülasyon çalışmalarını yaptığımızda 1 Ağustos itibarıyla 56 tane olgu saptama edilmesini bekliyoruz. Fakat natürel ama bunlar bir simülasyon sonucu, eğer biz kendi kişisel önlemlerimizi değiştirirsek bu tabii ancak rakamlara yansıyacaktır ve rakamlarda değiştirme olabilir” ifadelerini kullandı.

SALGININ BULAŞMA KATSAYISI 0,4

Türkiye'deki vaka sayılarına bakıldığında bir kişinin hastalığı kaç kişiye bulaştırdığının da hesaplanabildiğini kaydeden Tank, ‘R0’ katsayısının toplumda hiç bağışıklık kazanan kimse olmadığı durumda, ‘R’ katsayısının ise toplumda bağışıklık kazanmış kişilerin olduğu durumda bir kişinin kaç kişiye rahatsızlık bulaştırdığını gösterdiğini ifade etti. Fatih Tank, “Şu lahza R0 katsayısı 2,1 civarında, R katsayısı ise 0.4’larda” dedi.

SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI ÖNCESİ VE SONRASINDAKİ HAREKETLİLİK

Google ve Apple verilerini dikkate alarak sokağa çıkma kısıtlaması öncesinde ve sonrasında yaşanan hareketliliği de incelediklerini dile getiren Prof. Dr. Tank, çok ilginç sonuçlara ulaştıklarını, sokağa çıkma kısıtlaması öncesinde ve sonrasında hareketliliğin tavan yaptığını, bilhassa marketlere ve eczanelere karşın büyük bir hareketlilik yaşandığını açıkladı.

Sokağa çıkma kısıtlaması uygulanan Ankara, İstanbul ve İzmir'deki insan hareketliliğine ilişkin verileri, kısıtlamanın olmadığı Antalya ile karşılaştırdıklarını da söyleyen Prof. Dr. Tank, Antalya'daki market ve eczane hareketliliğinde herhangi bir çoğaltma ve dalgalanma yaşanmadığına dikkat çekti.

‘İNANILMAZ BİR DALGA VAR’

Prof. Dr. Tank, her sokağa çıkma kısıtlamasından önce fazla yüksek derecede hareket ettiklerini vurgulayarak, “Sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu günler bu doğal olarak dip yapıyor. Sokağa çıkma kısıtlaması bittikten daha sonra her tarafta tavan yapıyor ve ondan daha sonra 1-2 gün düşüyor. Her Tarafta sokağa çıkma yasağı başlayacağı vakit bitmiş fazla yükseliyor ve düşüyor. İnanılmaz bir dalga var.

Sokağa çıkma kısıtlaması başlamadan önceki döneme kadar en az 8 kat bir büyüme var. Yani sokağa çıkma yasağımız olmasaydı biz marketlere ne kadar gidiyorduk? bir defa gidiyorduk. Ama şimdi sokağa çıkma kısıtlamasından sonra 8 kez gidiyoruz. Bizim burada gözlemlediğimiz ve bulgu olarak sunabileceğimiz en kayda değer şey her sokağa çıkma yasağından önce ve sonradan hareket ettiğimizden bir sonraki hafta daha pozitif hareket ediyoruz.

Marketlerde ve eczanelerdeki hareketliliğimiz salgın öncesi dönemden fazla çok daha artı ve son zamanlarda hala resmen parklar bahçeler açılmadığı halde, parklardaki ve bahçelerdeki hareketliliğimizin de son zamanlarda arttığı gözleniyor. Sosyal mesafe ne dek korunuyor? Bunun farklı bir araştırma konusu olması lazım” dedi. DHA