Güneş Çarpması, yazın enerjisi, tatil keyfi, kumsal, deniz ve güneşle buluşma zamanın geldiği şu günlerde, özellikle sıcağın en yoğun olduğu ve zararlı UV ışınlarına azami maruz kalınan öğle saatlerinde, güneş aşağı uzun saatler geçirmenin, yeterli akışkan almamanın ve bunun yanı sıra içki ihtiva eden içecekler tüketmenin de katkıda bulunduğu, cisim ısısını ayarlayan mekanizmaların bozulmasına alt klinik bir tablo olarak karşımıza çıkıyor. Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanı Dr. Sena İlin yaz aylarında sıcaklıkların da artışı ile güneş çarpmasına ast çoğalan sağlık durumu sorunlarının, kolay bir güneş yanığından, hayatı korkutma edici durumlara dek varabildiğini belirtti.
Uzm. Dr. Sena İlin, bilhassa Akdeniz Bölgesi'ni içine bölge coğrafyada yüksek oranda nem taşıyan havanın, terlemeyle sağlanan soğutma mekanizmasının etkisini azaltıcı bir etmen olduğunu, buna ek olarak karbonhidrat içeriğinden zengin gıdalar, ağır yağlı yiyecekler ve artı alkol tüketiminin de güneş çarpmasını tetikleyen diğer faktörler aralarında yer aldığını belirtti.
“Vücudumuz, alışılagelmiş hemodinamiğinde, sıcaklığın arttığı durumlarda kan akışını deriye içten yönlendirerek, terleme olayını gerçekleştirmektedir. Bitik alıp verme sayısını arttırma ve terleme işlevi ile sıcak havanın dışarı atılmasını sağlayarak, kendisini pozitif ısıdan kurtarmakta, bu sayede alışılagelmiş beden sıcaklığını dengede tutmaktadır. Uzun zaman güneşe maruz kalındığında ise bu mekanizmalar bütün olarak görevini yapamaz ülkü gelmekte ve ısı nedenli belirtiler ortaya çıkmaktadır” diyen Uzm. Dr. Sena İlin, güneş çarpmasının tedbir alınmadığı takdirde yürek, beyin, karaciğer ve böbrekler gibi hayati organ fonksiyonlarında biçimsizleşme ve hatta ölümcül seyredebilecek organ yetmezliği tablosuna yol açabilecek boyutta sonuçlar doğurabileceğini söyledi.
Güneş çarpması belirtileri
Dr. Sena İlin “Hangi durumlarda güneş çarpmasından şüphelenilmeli?” soruna cevaben, “Kuru – sıcak - ağrılı cilt, nabız yüksekliği ve çarpıntı, baş ağrısı, bulantı, kusma ve baş dönmesi, 40 derece ve üzeri yüksek ateş, kas krampları, uyku eğilimi ve halüsinasyon ve sersemlik halinden, koma tablosuna varabilecek düzeyde bilinç bozukluğu gibi durumlarda güneş çarpmasının belirtileri arasında yer alır” dedi.
Kimler güneş çarpması riski aşağı?
Yüksek sıcaklığa maruz kalan herkesin risk grubunda olmakla birlikte, bilhassa aşağıda belirtilmiş gruplardaki kişilerin daha fazla uyarı etmesi gerektiğini söyleyen Uzm. Dr. Sena İlin, bu grupları şöyle sıraladı;
1. Bilhassa 5 yaş altındaki çocuklar ile 65 yaş üzerindeki bireyler
2. Tanıdık kalp hastalığı, yüksek tansiyon, damar sertliği ve kalp yetmezliği olan kişiler
3. Özellikle yürek yetmezliği tanısı ile izlenen ve diüretik dediğimiz idrar söktürücü hap kullanımı olan hasta grubu
4. Kronik böbrek yetmezliği olan, kanser tanısı bölge hasta grubu (bilhassa deri kanseri)
5. Şeker hastaları
6. Alkol tüketimi olan bireyler
7. Gebeler
8. Ağır alıştırma yapan uzun mesafe koşucuları ve bisiklet sporu ile uğraşanlar
9. Aşağıdaki ilaç gruplarını kullanan kişiler;
o Antidepresanlar, antipsikotik ilaçlar
o Beta - bloker denilen kardiyovasküler alanda sık sık tercih edilen ilaçlar
o Diüretik denilen idrar söktürücü ilaçlar
o Atropin içeren sindirim sistemini ilgilendiren ilaçlar
Güneş çarpmasına maruz kalmış kişilerde uyarı edilmesi gereken hususlar
“Eğer bir kişinin güneş çarpmasına maruz kaldığını düşünüyorsanız ve bilinç durumunda bozulma gibi acil müdahale gerektiren bir tablo ile karşı karşıyaysanız, en yakın afiyet kurumuna ulaşmasını temin etmek nedeniyle acil ambulans çağırmanız gerekmektedir” diyen Uzm. Dr. Sena İlin, sağlık çalışanlarının bulunulan yere ulaşması için geçen vakit dahilinde ise çevredeki kişilerce alınabilecek birtakım önlemler bulunduğunu da sözlerine ekledi. Bunlar;
1. Güneş çarpmasına maruz kalan kişinin derhal serin bir ortama alınarak, varsa üzerindeki sıkı giysilerin çıkarılması, soğuk duşa alınması
2. Baş ve boyun bölgesinin soğutulması
3. Bulantı-kusma tablosunun eşlik etme ihtimaline karşılık hastanın alt yatırılması
4. Beden ısısını düşürmeye yönelik koltuk altı, kasık bölgesi, boyun bölgesi gibi damarlanmanın yoğun olduğu bölgelere soğuk su veya buz kalıpları ile kompres uygulanması ve açıklanmış aralıklarla bunun tekrarlanması. Termometreye erişim şansı varsa her 10 dakikada bir ölçüm yapılarak, hastanın ateşinin peşine düşüp takip edilmesi, termometrenin olmadığı durumlarda ilk müdahaleden sonradan hastanın vücudunda soğuma hissedilinceye değin kompres uygulamasına devam edilmesi, ısınmanın yeniden başlaması halinde soğutma işleminin tekrarlanması
5. Kan dolaşımını artırmak amaçlı kol ve bacaklara masaj yapılması
6. Su takviyesi yapılması. Hastanın bilincinin yerinde olduğu durumlarda ağızdan su verilmesinde sakınca olmamakla birlikte bilinç bulanıklığı durumlarda, ağızdan katiyen istikrarsız verilmeye calışılmamalıdır. Ölümcül sonuçlar doğurabilir.
7. Sıcak çarpmasında büyük oranda kaybedilen, tuzun bileşenleri sodyum ve klordur. böylece suyun yanına tuz takviyesi de önem taşır. Dikkatle tuzlu su takviyesi yapılması, özellikle hipertansif ya da yürek yetmezliği gibi kardiyak problemleri olan hastalarda hayatı riske edici durumlara yol açmamak için yakın gözetim aşağı ve fazla düşük oranlarda verilmesi.
Güneş çarpması durumunda KATIYEN bunları yapmayın
Güneş çarpmasına maruz kalan hastalara katiyen yapılmaması gereken uygulamalarla ilgili olarak da açıklamalarda yer alan Uzm. Dr. Sena İlin, bu uygulamalar ile ilgili şunları söyledi; “Bilinç durumu uygun değilse elbette hastaya ağız aracılığıyla meşrubat ya da katı yiyecekler verilmemeli, bunun ölümcül sonuçlar doğurabileceği unutulmamalıdır. Toplumumuzda yaygın olarak yapılan, içki veya kolonya koklatma gibi davranışlardan kaçınılmalıdır. Bilhassa çocuk ve 65 yaşın üzerindeki gruplarda, öğlen 10:00 ile 15:00 saatleri aralarında güneşe maruziyetten kaçınmalıdır. Öğle saatlerinde gerekli olarak güneş maruziyeti durumu varsa güneşin zararlı UV ışınlarından korunmak için mutlaka yüksek koruma faktörlü güneş kremleri kullanılmalı, koruyucu giysiler ile şapka, gözlük ve şemsiye gibi koruyucu aksesuarlar kullanılmalıdır. Yaz aylarında güneşin yararlarının yanı sıra zararlı etkilerinin de olabileceği unutulmamalı, zorunlu önlemler alınmalıdır. Sağlığınızdan olmadan neşeli bir yaz sezonu geçirmeniz dileğiyle.”
