Beykent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Gıda ve Diyetetik Bölümü Arş. Gör. Kübra Şahin, hava sıcaklığının artmasıyla birlikte, yiyecek maddelerinin daha kolay bozulduğunu hatırlatarak, yiyecek kaynaklı zehirlenmeye karşısında birtakım tavsiyeler verdi.
''İnsanların sağlıklarını koruyabilmeleri için sadece yeterli ve dengelenmiş beslenmeleri kafi olmamakta, alınan gıdaların insan sağlığını tehdit etmemesi ve güvenli olması da şart'' diyen Arş. Gör. Şahin, “Gıda güvenliği ve hijyen gibi konuların önemi günümüzde giderek artmaktadır. Yaz aylarında sıcaklığın artmasıyla birlikte beslenme zehirlenmeleri görülme sıklığı da artabiliyor. Dünya Sıhhat Örgütüne tarafından besinler aracılığı ile insan organizmasına taşınan bakteri, virüs, asalak, toksin ve kimyasal maddeler gibi kirleticilerden kaynaklanan beslenme zehirlenmelerine emrindeki hastalıklar, her yıl dünyada takriben 600 milyon kişiyi yani her 10 kişiden birini etkiliyor'' ifadelerini kullandı.
Yerinde sıcaklıkta saklamalı ve iyi pişirmeli
Bakterilerin yüksek sıcaklıklarda daha tez çoğaldığına ve böylece uygun sıcaklıklarda saklanmayan besinlerin daha tez bozulduğuna uyarı çeken Şahin, ''İyi pişmemiş ya da hijyen kurallarına uyulmadan hazır besinleri tüketmek ve pişmiş yiyecekleri buzdolabı haricen uzun zaman bekletmek, besinlerde meydana gelen bozulmaların en yaygın nedenleri arasında sayılabilir. Protein içeriği yüksek, et, tavuk, balık, süt ve süt ürünleri ile yumurta gibi besinler güvenli bir şekilde saklanmaz ve hazırlanmazsa, bakteriyel bozulmalar gelişebilir.'' uyarısında bulundu.
İlk belirtiler 72 saat sonradan bile ortaya çıkabilir
Besin ve Diyetetik Uzmanı Şahin, gıda zehirlenmelerinin çoğunlukla bulantı, kusma, karın ağrısı, kramp ve ishal gibi belirtilerle kendini gösterdiğini hatırlatarak, ''Bu belirtiler, zehirlenmeye yol açan etmene, besinin tüketim miktarına ve bireyin duyarlılığına bağlı olarak değişebiliyor. İlk belirtiler ise tüketimin hemencecik sonrasında aniden ya da 72 saat ardından bile ortaya çıkabilir.'' dedi.
Yiyecek zehirlenmesi ölümle sonuçlanabilir
Şahin, yiyecek zehirlenmesinin bebek ve yaşlılarda ölümle zeka sonuçlanabildiğinin altını çizerek, ''Gıda kökenli rahatsızlık risklerini kayda değer ölçüde eksilmek ve aile ve toplum sağlığını korumak açısından DSÖ göre “Altın Kurallar” olarak tanımlanan bir takım kolay önlemlerin tüketiciler göre uygulanması önerilmektedir.'' diye konuştu.
DSÖ'nün Altın Kuralları ise şu şekilde:
• Güvenli tüketim için bitmiş gıdalar seçilmelidir. Meyve sebze gibi gıdaların doğal hali ile tüketilmesi önerilirken, sütün seçiminde ham süt yerine pastörize sütün tercih edilmesi mahsul güvenilirliği açısından önemlidir.
• Pişirilecek gıdalarda pişirme işlemi tam ve hatasız uygulanmalıdır. Ham et, ham tavuk ve ham süt gibi gıdalar, öyle çok patojen mikroorganizmanın bulaşı sonucu rahatlıkla üreyebileceği gıda grubudur. Besinlerinizin iyi piştiğinden kesin olun. Yeterli süre ve sıcaklıkta pişmeyen yiyecekler zararlı bakterilerin sindirim sistemine taşınmasına yol açabilir. bu nedenle bu müşteri gıdaların en düşük 70 dereceye ulaşan türdeş bir sıcaklıkta pişirilmesi gereklidir. Dondurulmuş et, tavuk ve balığın ise pişirilmeden önce adamakıllı çözünmesi sağlanmalıdır.
• Pişirme sonrası gıdalar bekletilmeden tüketilmelidir. Pişirilmiş gıda oda sıcaklığında bekletildiğinde mevcut mikroorganizma sayısı artmaya başlar. Uzun vakit beklemelerde tehlike daha da artar. Güvenli tüketimi temin etmek açısından gıda pişirme sonrası yenilebilecek sıcaklığa geldiğinde derhal tüketilmelidir. Pişmiş yiyecekleri kritik sıcaklıklar olan 5-63 derece arasında bekletmeyin. Yiyecekler piştikten sonradan buz ya da soğuk su ile dolu bir kapta soğumasını sağlayarak buzdolabında muhafaza edin.
• Pişirilmiş gıdaların korunmasına özen gösterilmelidir. Pişirme sonrası gıdalar hemencecik tüketilmeyecekse, ya 60 derecenin üzerinde ya da 10 derecenin altındaki koşullarda tutulmalıdır. Bebek gıdalarının pişirme sonrası hiç bekletilmemesi tercih edilmelidir. Sıklıkla yapılan bir hata da, fazla miktarda hazırlanan gıdanın sıcakken buzdolabına konmasıdır. Bu Vesile Ile yiyecek çabuk soğutulamaz ve mikroorganizmalar için yerinde üreme koşulları oluşur.
• Gıdaların yeniden ısıtılması bütün ve kusursuz uygulanmalıdır. Gıdanın muhafazası esnasında tez büyüyen mikrobiyal önem, gıdanın 70 derecenin üstünde homojen olarak ısıtılması ile azaltılabilir. Buzdolabından çıkararak ısıttığınız bir yiyeceği, tekrar buzdolabına geri koyup tekrar ısıtmayın.
• Çiğ ve pişmiş gıdaların birbiriyle temasından sakınılmalıdır. Pişirilmiş bir gıda çiğ gıda ile bağlantı ederse, ham gıdada yer alan mikroorganizmalar pişmiş gıdaya bulaşarak “çapraz bulaşa niçin olur. Çapraz bulaşmanın engellenebilmesi için çiğ yiyecek ile temas eden yüzeyler, bıçak ve öteki tezgâhtar ekipmanlar yıkanıp temizlendikten sonra pişmiş gıda için kullanılmalıdır. Ham etler ve sebzeleri buzdolabında onlar için yerinde olan öbür raflarda saklayın. Et, tavuk ve balıkları buzdolabında iyi paketlenmiş bir şekilde saklayın. İyi paketlenmeyen paketlerden sızacak et suları, öteki besinlere bulaşmalara ve bozulmalara yol açabilir.
• Besinlerin hazırlanmasında kullanılan parçalama tahtaları, bıçak gibi araç ve gereçleri kullanırken fazla titiz olun. Et, balık ve tavuk gibi besinlerin hazırlanmasında kullanılan bu tür vasıta ve gereçleri çok iyi yıkamadan sebze ve öteki besinlerin hazırlanmasında şüphesiz kullanmayın. Somurtkan takdirde besinlerden birbirine bulaş yani çapraz bulaşma söz konusu olabilir, bu da kayda değer olabilecek besin zehirlenmelerine yol açabilir.
• El temizliği kesinlikle ihmal edilmemelidir. Kişisel hijyeninize uyarı edin. Gıda hazırlama işlemine başlamadan önce, çiğ yiyecek ile çalışıldıktan sonradan ve özellikle tuvalet sonrası eller mutlaka yıkanmalıdır. Gıda hazırlığını yapan dinç bireylerin ellerini mutlaka sabunla minimum 2 dakika olacak şekilde yıkamaları besin zehirlenmelerini durdurmak açısından önemlidir.
• Mutfaktaki yüzeyler pak tutulmalıdır. Yiyecek hazırlamada kullanılan yüzeyler, yiyecek artık ve kırıntıları, tabak ve öteki mutfak gereçleriyle bağlantı eden bezler sürekli bulaş kaynağı olabileceğinden çoğunlukla yıkanarak temizlenmelidir.
• Gıdalar kemirgen ve haşerelerden korunmalıdır. Bu hayvanlar çoğunlukla gıda kökenli rahatsızlık etmeni patojenleri taşıyabilmektedirler. Gıdaların ağzı kapalı kaplarda muhafaza edilmesi en iyi koruma yoludur. Tahıllar ve kuru baklagilleri kuru ortamlarda ve 15°C -20°C arasındaki sıcaklıklarda muhafaza edin.
• Pak su kullanımı gerekliliği unutulmamalıdır. Yiyecek hazırlamada içme suyu özelliğinde su kullanılmalıdır.
• Market alışverişlerinde et, süt ve süt ürünleri ile dondurulmuş besinleri alışverişinizin sonunda alın. Bu besinleri market sepetinde uzun vakit bekletmek bakterilerin üremesine ve bozulmalara yol açar. Dondurulmuş besinleri, çözdürmek için bir gün öncesinden buzdolabına alarak 0-4°C aralığında ya da mikrodalga fırınlarda çözdürün ve çözdürdüğünüz besinleri bitmiş dondurmayın.
• Bilhassa yaz aylarında açıkta satılan yiyeceklerin tüketiminden kaçının.
